استان خوزستان با تنوع قومی – تاریخی – زیستی خود، جلوه‌های گوناگونی از میراث معنوی را عرضه می‌کند: از نغمه‌های موسیقی محلی عربی، لری، بختیاری، دزفولی، شوشتری و بهبهانی تا آیین‌های پرشور مذهبی و فرهنگی مثل تعزیه، سینه‌زنی، مراسم صابئین مندایی و طلب باران .
به گزارش پایگاه خبری پهنه پرواز هنرهای سنتی نیز بخشی مهم از این میراث‌اند: کپوبافی، نمدمالی، عروسک‌سازی و رنگرزی سنتی در کنار موسیقی علوانیه، موسیقی بختیاری و نوحه‌خوانی محلی .
ثبت ملی بیشتر از ۱۲۰ عنصر معنوی و جهانی شدن دانش سنتی لنج‌سازی در سواحل خرمشهر و ماهشهر (توسط یونسکو) نشان‌دهنده جایگاه قدرتمند این فرهنگ است .
آثار ملموس تاریخی خوزستان نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند: زیگورات چغازنبیل (قدمت بیش از سه‌هزار سال)، سازه‌های آبی شوشتر و محوطه باستانی شوش .
عوامل غنای میراث معنوی خوزستان
- تنوع قومی و فرهنگی
خوزستان زیستگاهی برای همزیستی اقوامی چون عرب، لر، بختیاری، دزفولی، شوشتری، مندایی، ارمنی و مسیحی‌ست که تعامل آن‌ها باعث شکل‌گیری میراثی چندلایه شده . - زمینه جغرافیایی و تاریخی غنی
طبیعت متنوع (ساحل، دشت، کوه) و تجربه‌های تاریخی – اجتماعی (جنگ، مهاجرت، مقاومت) منجر به شکل‌گیری و بازتولید آیین‌ها، موسیقی و نمادهای فرهنگی شده‌اند
نقش موسیقی و رقص در فرهنگ خوزستان
موسیقی و رقص‌های محلی مانند رقص بختیاری، مقام‌های عربی و نوحه‌های دزفولی، افزون بر جذابیت، ابزار انتقال روایت‌ها، نماد هویت قومی و تقویت همبستگی اجتماعی هستند. آن‌ها در متن اجتماعی زندگی مردم جاری‌اند و معانی تازه‌ای می‌یابند .
تهدیدها و چالش‌ها
- کمرنگ شدن در زندگی روزمره
شهرنشینی، تغییر سبک زندگی، فشار اقتصادی و نگاه صرفا نمایشی به آیین‌ها باعث تضعیف پیوند میان مردم و میراث معنوی شده‌اند . - ضعف در مستندسازی و ثبت به‌موقع
بسیاری از آیین‌های مهم هنوز مستندسازی نشده‌اند یا دیر به ثبت رسیده‌اند، که می‌تواند به مصادره فرهنگی (مثلاً ثبت مضیف عربی توسط عراق) منجر شود .
اقدامات کنونی برای حفظ و احیا
ثبت ملی و جهانی برخی موسیقی‌ها و آیین‌ها (مثل علوانیه، گرگیعان، تعزیه)
برگزاری جشنواره‌‌ها، ایجاد کارگاه‌های آموزشی و حمایت محدود از گروه‌های محلی .
با این حال، پافشاری بر جریان یافتنشان در زندگی روزمره، تقویت نقش نسل جوان و سیاست‌گذاری مشارکتی اهمیت دارد
پیشنهاداتی برای آینده‌ای پایدار
مستندسازی علمی و مشارکتی
تشکیل کارگروه‌هایی شامل فعالان فرهنگی، انسان‌شناسان و پیشکسوتان برای شناسایی دقیق میراث معنوی استان .
آموزش و رسانه‌های نوین
آموزش غیررسمی در مدارس و دانشگاه‌ها و تولید محتوا (فیلم، پادکست، انیمیشن) با زبان جوانان برای پیوند نسل جدید با فرهنگ بومی .
رویدادسازی و برندسازی فرهنگی
برگزاری جشنواره‌های بومی در سطح ملی و میانی به‌منظور جذب گردشگر و ایجاد درآمد از طریق میراث معنوی، مانند تجربه استان‌هایی چون بوشهر و کیش .
ثبت مشترک جهانی با کشورهای همسایه
برای جلوگیری از ثبت یک‌طرفه آثار به نام کشورهایی دیگر، باید پرونده‌های مشترک و همکاری‌های فرهنگی را پیگیری کرد .
در نهایت، میراث معنوی خوزستان نه تنها یادگاری از گذشته، بلکه تنفس امروز فرهنگ این استان به‌شمار می‌آید. برای پایداری آن، نیازمند مشارکت اجتماعی، آموزش نسل جوان و سیاست‌گذاری فرهنگی خلاق هستیم تا این گنجینه زنده همچنان زنده بماند و بدرخشد.
برچسب‌ها:
میراث معنوی، فرهنگ خوزستان، آیین‌های محلی، موسیقی بومی، تعزیه، کپوبافی، لنج‌سازی، اقوام ایرانی، ثبت ملی، یونسکو، خوزستان
