در دنیایی که هر روز بیشتر از گذشته از «تحول دیجیتال» و «شهر هوشمند» می‌شنویم، افراد دارای معلولیت هنوز با موانعی روبه‌رو هستند که حتی ساده‌ترین فعالیت‌ها را برایشان دشوار می‌کند. گزارش میدانی زومیت از نمایشگاه الکامپ، روایتی واقعی از تجربه‌ی چند توان‌یاب است که نشان می‌دهد «دسترس‌پذیری» در ایران هنوز بیشتر شبیه شعار است تا واقعیت.
🚧 موانع شهری و فیزیکی
نمایشگاه الکامپ که قرار بود نماد فناوری و نوآوری باشد، برای افراد دارای معلولیت به میدان چالش تبدیل شد. رمپ‌های با شیب غیر استاندارد، پله‌هایی که عبور ویلچر را ناممکن می‌کرد و بی‌توجهی برگزارکنندگان به فضای دسترس‌پذیر، باعث شد بسیاری از توان‌یابان برای جابه‌جایی نیازمند کمک دیگران باشند. حتی در بخش‌هایی که «به‌ظاهر مناسب‌سازی شده» بودند، تنها یک پله کافی بود تا ورود غیرممکن شود.
یکی از شرکت‌کنندگان می‌گوید: «به مطب رفتم، گفتند آسانسور داریم. وقتی وارد شدم، دیدم آن‌قدر کوچک است که ویلچر جا نمی‌شود.» چنین مثال‌هایی نشان می‌دهد که بسیاری از فضاهای عمومی تنها در ظاهر استاندارد هستند و در عمل، برای افراد دارای محدودیت حرکتی غیرقابل استفاده‌اند.
🚕 مشکل در تاکسی‌های آنلاین
سپیده، یکی از توان‌یابان حاضر در گزارش، از چالش بزرگ خود با تاکسی‌های اینترنتی می‌گوید: «درخواست سفر می‌دهم، راننده قبول می‌کند اما وقتی متوجه ویلچر می‌شود، سفر را لغو می‌کند. بعضی هم پول اضافه می‌خواهند چون فکر می‌کنند ویلچر مثل بار اضافه است.»
اگرچه برخی شرکت‌ها از حذف کمیسیون برای سفرهای مربوط به افراد دارای معلولیت خبر داده‌اند، اما این سیاست‌ها روی زمین اجرا نمی‌شود. بسیاری از رانندگان اطلاعی از آن ندارند یا رعایت نمی‌کنند.
🆘 فناوری نجات‌بخش یا ناکارآمد؟
در بخش خدمات اضطراری نیز وضعیت به همین اندازه چالش‌برانگیز است. افراد ناشنوا یا کسانی که نمی‌توانند صحبت کنند، راهی برای تماس سریع با اورژانس ندارند. یکی از کاربران ناشنوا روایت می‌کند که در گفت‌وگوی آنلاین با پشتیبانی ایرانسل، توانسته با تایپ کردن، جان دوستی را که در خطر بوده نجات دهد. او تأکید می‌کند اگر این قابلیت در تمام سرویس‌ها فراهم بود، بسیاری از جان‌ها نجات پیدا می‌کردند.
در کنار این، مؤسساتی مانند مجتمع نیکوکاری رعد و پروژه «توان‌تک» تلاش دارند با استفاده از فناوری، امکان زندگی مستقل‌تر و باکیفیت‌تر را برای توان‌یابان فراهم کنند.
🛒 گام‌های مثبت شرکت‌های فناوری
در میان پلتفرم‌های ایرانی، برخی شرکت‌ها گام‌هایی در مسیر درست برداشته‌اند:
دیوار تیمی ویژه برای نظارت بر دسترس‌پذیری تشکیل داده تا مطمئن شود قابلیت‌های ویژه افراد دارای معلولیت در هر به‌روزرسانی حفظ می‌شوند.
دیجی‌کالا فردی دارای معلولیت را در تیم پشتیبانی کاربران قرار داده تا نیازها بهتر درک و برطرف شوند. حتی هنگام ثبت سفارش، کاربر می‌تواند اعلام کند که قادر به پایین آمدن از پله نیست.
آسیاتک نیز با ارائه اینترنت رایگان به خانواده‌های دارای فرزند اوتیستیک، حمایت اجتماعی هدفمندی انجام داده است.
اما همچنان در بسیاری از موارد، اقدامات این شرکت‌ها در حد پروژه‌های تبلیغاتی باقی مانده و به تغییر پایدار منجر نشده است.
📱 نیاز به ابزارهای واقعی برای زندگی واقعی
توان‌یابان در این گزارش پیشنهاد می‌کنند سامانه‌ای طراحی شود تا کاربران بتوانند مکان‌های واقعاً دسترس‌پذیر (مثل کافه، رستوران، درمانگاه یا مرکز خرید) را علامت‌گذاری و به دیگران معرفی کنند. این ایده مشابه پروژه‌ی جهانی Wheelmap در آلمان است که با رنگ‌های سبز، زرد و قرمز، وضعیت دسترس‌پذیری مکان‌ها را نشان می‌دهد.
آن‌ها تأکید می‌کنند که حتی جزئی‌ترین موارد هم اهمیت دارند: «دو پله شاید برای شما ساده باشد، اما برای من یعنی غیرممکن بودن ورود.»
🔍 جمع‌بندی
گزارش زومیت نشان می‌دهد که «فناوری بدون عدالت» فقط ظاهر پیشرفت دارد. تا وقتی دسترس‌پذیری به‌عنوان یکی از اصول طراحی در هر پروژه شهری و دیجیتال لحاظ نشود، افراد دارای معلولیت همچنان در حاشیه باقی خواهند ماند. فناوری باید ابزاری برای برابری باشد، نه نشانه‌ای از فاصله و تبعیض.
منبع: زومیت – گزارش «زندگی در دنیای بدون دسترس‌پذیری»
لینک: zoomit.ir/tech-iran/449500-lives-people-disabilities
برچسب‌ها: فناوری ایران · دسترس‌پذیری · افراد دارای معلولیت · نمایشگاه الکامپ · عدالت دیجیتال
