مطالعهای جدید نشان میدهد که آگاهی ممکن است از قدیمیترین بخشهای مغز انسان نشأت بگیرد. دانشمندان حدود ۳۵ سال پیش با جدیت بیشتری به سوالاتی مانند «چه چیزی باعث پیدایش آگاهی در انسان میشود؟» پرداختند. آنها پیشرفتهایی داشتهاند، اما معمای آگاهی انسان همچنان پابرجاست.
«پیتر کاپولا» (Peter Coppola)، دانشمند علوم اعصاب دانشگاه کمبریج، بیش از ۱۰۰ سال مطالعات علوم اعصاب را بررسی کرد تا متوجه شود که آیا برخی از مناطق مغز برای آگاهی مهمتر از بقیه هستند یا خیر. آنچه وی یافت، نشان میدهد که دانشمندانی که آگاهی را مطالعه میکنند، ممکن است مناطق باستانیتر مغز انسان را دستکم گرفته باشند.
آگاهی معمولاً توسط متخصصان علوم اعصاب به عنوان توانایی داشتن تجربه ذهنی مانند تجربه چشیدن یک سیب یا دیدن رنگ قرمز پوست آن تعریف میشود. نظریههای پیشرو در مورد آگاهی نشان میدهند که لایه بیرونی مغز انسان موسوم به «قشر مغز» (cortex) که در شکل ۱ به رنگ آبی نشان داده شده است، برای آگاهی بنیادی است. این قشر، عمدتاً از «نئوکورتکس» (neocortex) تشکیل شده است که در تاریخ فرگشت (تکامل) ما جدیدتر است.
«نئوکورتکس» یا «نوقشر»، بخشی از مغز پستانداران است. این بخش، لایه بیرونی دو نیمکره مغز است و خود از شش لایه تشکیل شده است. این ناحیه، بخشی از «قشر مغز» است و در همه پستانداران در عملکرد حواس، تولید دستورهای حرکتی، تصمیمگیری مکانی، خودآگاهی و زبان نقش دارد.
ناحیه «زیرقشر مغز» (subcortex) که در شکل ۱ به رنگ بژ نشان داده شده است و زیر «نئوکورتکس» قرار دارد در ۵۰۰ میلیون سال گذشته تغییر چندانی نکرده است. تصور میشود این ناحیه مانند برق برای تلویزیون است؛ یعنی برای آگاهی لازم است، اما به تنهایی کافی نیست.
با این حال، این مطالعه به ما اجازه نمیدهد که به نتیجهگیری قطعی در مورد منشأ آگاهی برسیم، زیرا تحریک یک منطقه مغزی ممکن است بر منطقه دیگری تأثیر بگذارد. این امر مانند جدا کردن تلویزیون از پریز برق است که ممکن است شرایطی را که از آگاهی حمایت میکنند تغییر دهد، اما تأثیری روی مکانیسمهای خودآگاهی ندارد.
بنابراین، این دانشمند برخی از شواهد بیماران را بررسی کرد تا ببیند آیا به حل این معما کمک میکند یا خیر. افرادی که بدون «مخچه» به دنیا میآیند، هنوز میتوانند آگاه به نظر برسند و زندگی نسبتاً عادی داشته باشند. با این حال، آسیب به این ناحیه در اواخر عمر میتواند باعث توهم یا تغییر کامل احساسات ما شود.
آسیب به قدیمیترین بخشهای مغز ما میتواند مستقیماً باعث ناخودآگاهی یا مرگ شود. با این حال، مانند برق برای تلویزیون، «زیرقشر مغز» ممکن است فقط قشر جدیدتر را فعال نگه دارد که احتمالاً باعث پیدایش آگاهی میشود.
موارد نادری از کودکان وجود دارند که بدون ناحیه «نئوکورتکس» یا قسمتی از آن به دنیا میآیند. این افراد معمولاً باید در حالت زندگی نباتی باشند. با این حال، گزارشهایی وجود دارد که این افراد میتوانند ناراحت شوند، بازی کنند، افراد را بشناسند یا از موسیقی لذت ببرند و این نشان میدهد که آنها نوعی تجربه آگاهانه دارند.
این گزارشها شواهد قابل توجهی ارائه میدهد که شاید قدیمیترین بخشهای مغز برای شکلگیری آگاهی کافی هستند، یا شاید وقتی بدون قشر مغز به دنیا میآیید، بخشهای قدیمیتر مغز تطبیق مییابند تا برخی از نقشهای بخش جدیدتر مغز را بر عهده بگیرند.
به نظر میرسد که قدیمیترین بخشهای مغز برای برخی از شکلهای اساسی آگاهی کافی هستند. به نظر میرسد بخشهای جدیدتر مغز و «مخچه»، آگاهی انسان را گسترش داده و تصفیه میکنند. این بدان معناست که ما ممکن است مجبور باشیم نظریههای خود را در مورد آگاهی بازبینی کنیم.
این امر، ممکن است بر مراقبت از بیمار و همچنین نحوه تفکر ما در مورد حقوق حیوانات تأثیر بگذارد. همچنین، ممکن است آگاهی، رایجتر از آنچه تصور میکردیم، باشد.
این مطالعه در مجله Neuroscience & Biobehavioral Reviews منتشر شده است.
منبع: عصر ایران
آگاهی #مغز #علوماعصاب #نئوکورتکس #مخچه #زیرقشرمغز #خودآگاهی #پژوهش_مغزی #Neuroscience #Consciousness
