نشست تخصصی «عصر داستان» با حضور الهام فلاح، نویسنده و مدرس داستان‌نویسی، چهارشنبه گذشته در مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی در مشهد برگزار شد. فلاح در این نشست به تبیین تفاوت‌های «قصه» و «داستان» و اهمیت خلاقیت و تخیل در فرایند روایت‌گری پرداخت.
قصه و داستان؛ دو قالب متفاوت روایی
فلاح با اشاره به اینکه قصه‌گویی در فرهنگ شفاهی ایرانی قدمتی دیرینه دارد، گفت: «قصه بیشتر بر نقل وقایع و حوادث متوالی استوار است و ساختاری ساده دارد. در مقابل، داستان بر پایه‌ی ساختار منظم، شخصیت‌پردازی و تحول درونی شخصیت‌ها شکل می‌گیرد.» به گفته او، داستان‌نویس باید بتواند از دل واقعیت الهام بگیرد، اما با استفاده از تخیل و بازآفرینی خلاقانه، روایتی تازه خلق کند.
نقش خیال و خلاقیت در داستان‌نویسی
این مدرس داستان‌نویسی تأکید کرد: «هر چه نویسنده در خلق عناصر داستانی بیشتر از تخیل و نوآوری بهره ببرد، توانایی او در جذب مخاطب افزایش می‌یابد.» او افزود که داستان تنها زمانی ماندگار می‌شود که نویسنده بتواند با ترکیب واقعیت و خیال، اثری تأثیرگذار و منسجم بیافریند.
تعاریف نظری از داستان
فلاح با اشاره به دیدگاه‌های رضا براهنی و اف. اس. فورستر توضیح داد: «براهنی داستان را روایتی می‌داند که وقایع آن با نظمی مشخص بیان شود، در حالی که فورستر داستان را فرایندی معرفی می‌کند که در آن مخاطب پیوسته در انتظار رخداد بعدی است.» به باور فلاح، این دو تعریف در کنار یکدیگر به درک بهتر از ساختار داستان کمک می‌کنند.
پلات؛ ستون فقرات داستان
بخش پایانی سخنان او به مفهوم پلات یا پی‌رنگ اختصاص داشت. فلاح گفت: «اگر داستان صرفاً به بیان رخدادها بپردازد، مانند جمله‌ی “شاه مرد و سپس ملکه مرد”، تنها گزارشی از وقایع است. اما زمانی که رابطه علت و معلولی میان حوادث روشن شود—برای مثال، “شاه از کهولت سن مرد و ملکه از غم شوهر درگذشت”—داستان دارای پلات می‌شود.» او تأکید کرد که بدون توجه به چرایی حوادث، روایت ناقص خواهد بود و نمی‌تواند مخاطب را درگیر کند.
منبع: خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – «از قصه تا داستان؛ بررسی تفاوت‌ها و ظرافت‌های داستان‌نویسی»
برچسب‌ها: داستان‌نویسی | قصه | پلات | خلاقیت | خیال‌پردازی | ادبیات معاصر | روایت | آستان قدس رضوی
