اختلال دوقطبی فقط نوسان خلقی ساده نیست. این بیماری می‌تواند مثل یک ترن هوایی روح و روان انسان را بالا و پایین ببرد. روزهایی سرشار از انرژی، اعتمادبه‌نفس و بی‌خوابی؛ و روزهایی پر از ناامیدی، خستگی و انزوا. اما آیا می‌توان از شدت گرفتن این حال‌وهوای پرنوسان جلوگیری کرد؟
بر اساس گزارش پایگاه خبری پهنه پرواز، در این مطلب پژوهشی می‌خواهیم ببینیم چه عواملی می‌توانند اختلال دوقطبی را بدتر کنند و چطور می‌شود از آن‌ها پیشگیری کرد.
۱. استرس؛ دشمن شماره یک
استرس نه‌تنها حال روحی همه را خراب می‌کند، بلکه در افراد دچار اختلال دوقطبی به‌مراتب تأثیر شدیدتری دارد. مهم نیست استرس از کجا می‌آید—یک جدایی، یک موقعیت شغلی جدید، یا حتی یک جشن بزرگ—همه می‌توانند محرک دوره‌های مانیا یا افسردگی باشند.
۲. خواب بی‌برنامه
کم‌خوابی و بی‌خوابی تأثیر مستقیمی روی شدت علائم دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که مخصوصاً در زنان، کم‌خوابی احتمال مانیا را افزایش می‌دهد. برنامه خواب منظم یعنی نیمی از نبرد را برده‌اید.
۳. روابط پرتنش
چه اختلاف با همسر باشد چه با دوست یا همکار، تنش‌های بین‌فردی می‌توانند باعث افت شدید خلق‌وخو شوند. گاهی این تنش‌ها، افکار خودکشی را هم تشدید می‌کنند. حل‌وفصل سالم اختلافات و یادگیری مهارت‌های ارتباطی برای بیماران بای‌پولار بسیار حیاتی است.
۴. داروها و مکمل‌ها
برخی داروها، به‌ویژه ضدافسردگی‌ها (وقتی بدون تثبیت‌کننده خلق مصرف شوند) می‌توانند منجر به مانیا شوند. داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون هم ممکن است خلق‌وخوی فرد را دچار نوسان کنند. حتی برخی نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا مواد گیاهی هم خطرناک هستند.
۵. تغییرات فصل و آب‌وهوا
خیلی‌ها در زمستان دچار افسردگی می‌شوند و در بهار، دچار مانیا. این نوسان‌ها اغلب با تغییر میزان نور خورشید و دیگر عوامل آب‌وهوایی مرتبط است. کسانی که به اختلال عاطفی فصلی مبتلا هستند، بیشتر در معرض این اثرات‌اند.
۶. از دست دادن شغل
بیکاری ممکن است برای برخی فرصتی برای استراحت به نظر برسد، اما برای بیشتر افراد، یک شوک عاطفی و مالی است. چنین اتفاقی می‌تواند باعث بروز ناگهانی یک دوره مانیا یا افسردگی شود. داشتن یک پشتوانه مالی حداقل ۳ تا ۶ ماهه، راهکاری مفید برای کاهش فشارهای احتمالی است.
۷. سوگواری و فقدان
از دست دادن عزیزان یکی از محرک‌های قدرتمند برای اختلال دوقطبی است. برخی افراد بعد از مراسم ختم دچار مانیا می‌شوند، به‌خصوص اگر علائم‌شان پیش از آن کنترل شده بوده. نظارت و حمایت در دوران سوگ اهمیت حیاتی دارد.
۸. نوسانات هورمونی
تغییرات هورمونی ناشی از قاعدگی، بارداری یا یائسگی می‌تواند باعث شعله‌ور شدن علائم بیماری شود. حتی نوسانات تیروئید هم بی‌تأثیر نیستند. تنظیم هورمون‌ها با کمک پزشک، بخش مهمی از کنترل بیماری است.
۹. تغذیه و کمبود ویتامین‌ها
کمبودهایی مثل ویتامین B12 یا D می‌توانند خلق را ناپایدار کنند. رژیم غذایی مغذی، سرشار از امگا ۳، به عملکرد مغز کمک می‌کند و از نوسانات شدید جلوگیری می‌کند.
۱۰. مصرف الکل و مواد مخدر
نزدیک به نیمی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی به نوعی درگیر اختلال مصرف مواد هم هستند. این مواد نه‌تنها حال را بدتر می‌کنند بلکه درمان را هم مختل می‌کنند. ترک آن‌ها با کمک پزشک یا متخصص ترک اعتیاد، قدم مهمی در مسیر بهبودی است.
چطور جلوی شعله‌ور شدن بیماری را بگیریم؟
شاید نتوان همه چیز را کنترل کرد، اما این چند نکته می‌توانند کمک بزرگی باشند:
خلق‌وخو را یادداشت کنید: مثل کنترل قند خون در دیابت، ثبت خلق روزانه می‌تواند به پیش‌بینی و کنترل اپیزودها کمک کند.
استرس را مدیریت کنید: مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و مشاوره روانی ابزارهای خوبی هستند.
بهداشت خواب را رعایت کنید: ساعت خواب منظم، دوری از صفحه‌نمایش قبل از خواب و داشتن روتین آرام‌بخش شبانه مهم‌اند.
به مغزتان برسید: تغذیه سالم، ورزش منظم و مصرف مکمل‌های موردنیاز (با مشورت پزشک) خلق‌وخو را تثبیت می‌کنند.
از مصرف مواد بپرهیزید: اگر ترک برای‌تان دشوار است، کمک بگیرید.
همیشه با روان‌پزشک در تماس باشید: درمان ترکیبی و مشاوره مداوم کلید اصلی مدیریت اختلال دوقطبی است.
جمع‌بندی
اختلال دوقطبی چیزی فراتر از بالا و پایین بودن خلق‌وخوست. عوامل مختلفی مثل کم‌خوابی، استرس، داروها، تغییرات فصلی، نوسانات هورمونی یا حتی تغذیه نامناسب می‌توانند آن را تشدید کنند. اما با شناخت محرک‌ها و مراقبت مستمر، می‌توان این ترن هوایی را آهسته‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر کرد.
این گزارش برگرفته از مقاله‌ای در وب‌سایت درمانکده است و با ویرایش و بازنویسی اختصاصی برای پایگاه خبری پهنه پرواز آماده شده است.
