به گزارش پایگاه خبری پهنه پرواز به نقل از سایت مکس کلینیک، اگر فرزند شما نوسانات خلقی شدیدی را تجربه می‌کند که از هیجان بی‌حد و حصر تا افسردگی عمیق متغیر است، این مقاله برای شماست. آیا این تغییرات در مقایسه با همسالانش شدیدتر به نظر می‌رسد و بر عملکرد روزانه او در خانه، مدرسه یا روابط اجتماعی‌اش تأثیر می‌گذارد؟ اگر پاسخ شما مثبت است، ممکن است نیاز باشد با هدف تشخیص و درمان اختلال دوقطبی در نوجوانان به پزشک متخصص مراجعه کنید.
اختلال دوقطبی یک اختلال روانی است که با علائمی مانند نوسانات شدید در خلق و خو، انرژی و سطح فعالیت مشخص می‌شود. اگرچه علائم این اختلال بیشتر در بزرگسالان مشاهده می‌شود، اما در کودکان و نوجوانان نیز می‌تواند مشاهده شود. تشخیص و درمان زودهنگام این اختلال برای بهبود کیفیت زندگی کودک و جلوگیری از عوارض بلندمدت بسیار حائز اهمیت است.
اختلال دوقطبی در نوجوانان چیست؟
اختلال دوقطبی که پیش‌تر به عنوان افسردگی شیدایی شناخته می‌شد، یک اختلال روانی است که باعث تغییرات شدید در خلق و خو، انرژی و رفتار فرد می‌شود. این نوسانات خلقی فراتر از تغییرات معمولی دوران کودکی و نوجوانی هستند و با تغییراتی در خواب، سطح انرژی و توانایی تفکر همراه می‌شوند. در حالی که بیشتر افراد در اواخر نوجوانی یا بزرگسالی به اختلال دوقطبی مبتلا می‌شوند، علائم این اختلال ممکن است در دوران کودکی نیز ظاهر شود.
اختلال دوقطبی با دو دوره‌ی خلقی متفاوت مشخص می‌شود: دوره‌های شیدایی و افسردگی
در دوره‌های شیدایی، کودک یا نوجوان ممکن است احساس خوشحالی غیرعادی، تحریک‌پذیری یا انرژی زیاد داشته باشد.
در مقابل، دوره‌های افسردگی احساسات شدیدی از غم، ناامیدی یا خستگی به همراه دارند که می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره را برای کودک یا نوجوان دشوار کند.
این تغییرات شدید در خلق و خو می‌تواند توانایی کودک را در حفظ روابط، تمرکز در مدرسه یا انجام فعالیت‌های معمولی تحت تأثیر قرار دهد. برخی از افراد ممکن است سعی کنند به خود آسیب برسانند یا خودکشی کنند. گاهی اوقات، علائم اختلال دوقطبی ممکن است با سایر اختلالات روانی، مانند اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD)، افسردگی شدید یا اضطراب تداخل داشته باشد. این شرایط می‌تواند فرآیند تشخیص را پیچیده‌تر کند و نیاز به ارزیابی دقیق توسط یک متخصص بهداشت روان آموزش‌دیده داشته باشد.
تشخیص زودهنگام و درمان مناسب برای کمک به کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی بسیار ضروری است تا آنها بتوانند علائم خود را مدیریت کرده و زندگی رضایت‌بخشی داشته باشند.
اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان چقدر رایج است؟
تحقیقات نشان می‌دهند که حدود ۴ درصد از افراد زیر ۱۸ سال مبتلا به اختلال دوقطبی هستند. در مقایسه با سایر اختلالات شایع روانی، این آمار به این شکل است:
۹.۸ درصد از افراد مبتلا به اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی (ADHD) هستند.
۹.۴ درصد از افراد مبتلا به اختلال اضطرابی هستند.
۴.۴ درصد از افراد مبتلا به افسردگی هستند.
این آمار نشان می‌دهند که اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان نیز یک اختلال نسبتا شایع است و نباید آن را نادیده گرفت.
علائم اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان
کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی در دوره‌های مختلفی از حالت‌های شیدایی، افسردگی و دوره‌های «مختلط» (که در آن علائم افسردگی و شیدایی همزمان وجود دارند) قرار می‌گیرند.
این دوره‌ها می‌توانند از چند روز تا چند هفته طول بکشند. در طول یک دوره، علائم معمولاً بیشتر اوقات روز و هر روز ظاهر می‌شوند و تفاوت‌های واضحی با رفتار معمول کودک و نوجوان یا رفتار بچه‌های سالم دارند. بین این دوره‌ها، ممکن است کودکان و نوجوانان به حالت و رفتار معمول خود برگردند.
علائم دوره‌های شیدایی در کودکان و نوجوانان
دوره‌های شیدایی در کودکان و نوجوانان می‌توانند به صورت‌های زیر بروز کنند:
خوشحالی غیرمعمول یا رفتارهای غیرمنطقی و بامزه
احساسات زیاد یا شادابی شدید
پرتحرکی
رفتارهای تکانشی
عصبانیت شدید یا تحریک‌پذیری زیاد
صحبت کردن سریع و پرش از یک موضوع به موضوع دیگر
افکار سریع و بی‌وقفه
دشواری در خوابیدن، اما احساس خستگی نکردن
مشکل در تمرکز و حواس‌پرتی زیاد
علاقه یا شرکت در فعالیت‌های خطرناک که از شخصیت کودک یا نوجوان دور است، مانند رانندگی بی‌پروا، ولخرجی یا مصرف مواد مخدر و الکل
قضاوت ضعیف
اعتماد به نفس بیش از حد یا احساس قدرت، دانش یا توانایی بالا
از دست دادن ارتباط با واقعیت، مانند هذیان یا توهمات
هیپومانیا نسخه‌ای ملایم‌تر از شیدایی است. همان علائم به صورت خفیف‌تر بروز میکنند.
علائم دوره‌های افسردگی در کودکان و نوجوانان
دوره‌های افسردگی در کودکان و نوجوانان معمولا به شکل زیر بروز پیدا میکنند:
غم و اندوه پایدار
شکایت از دردهای جسمی، معمولاً بدون علت خاص
مشکل در تمرکز
خوابیدن بیش از حد
عصبانیت، تحریک‌پذیری یا خصومت زیاد
احساس یأس، گناه، ناامیدی یا بی‌ارزشی
تغییرات در اشتها، خوردن خیلی زیاد یا خیلی کم
خستگی
عزت نفس پایین
مشکل در روابط
خودانتقادی
از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که معمولاً از آنها لذت می‌بردند
افکار مربوط به مرگ، مردن یا خودکشی
مهم است که توجه داشته باشید این علائم به تنهایی برای تشخیص اختلال دوقطبی کافی نیستند. بسیاری از این رفتارها ممکن است به مشکلات روانی دیگر مرتبط باشند، از جمله:
اختلالات اضطرابی
اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD)
اختلال اوتیسم
اختلال رفتاری
افسردگی شدید
اختلال نافرمانی مقابله‌ای
مصرف مواد
تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان چگونه انجام می شود؟
تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان می‌تواند فرآیندی پیچیده باشد که نیاز به ارزیابی دقیق توسط یک متخصص بهداشت روان آموزش‌دیده دارد. چون هیچ آزمایش خون، تصویربرداری مغزی یا نشانگر ژنتیکی خاصی برای تشخیص قطعی این اختلال وجود ندارد، فرآیند تشخیص به شدت به مشاهده، تاریخچه پزشکی دقیق و ارزیابی‌های رفتاری وابسته است.
در طول مشاوره، ممکن است از شما درباره وضعیت روحی، سطح انرژی، رفتار و الگوهای خواب فرزندتان سوالاتی پرسیده شود. همچنین ممکن است متخصص به تاریخچه پزشکی فرزند شما و سوابق خانوادگی اختلالات روانی مانند افسردگی یا استفاده از مواد مخدر توجه کند. این اطلاعات می‌تواند کمک کند تا شرایط دیگر با علائم مشابه، مانند اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD)، اختلالات اضطرابی یا اختلال تنظیم خلق و خو حذف شوند.
به طور کلی، برای تشخیص اختلال دوقطبی، فرزند یا نوجوان شما باید حداقل یک دوره مانیک یا هیپومانیک را تجربه کرده باشد، چه با دوره افسردگی و چه بدون آن. این تشخیص ممکن است از طریق ترکیبی از معاینات جسمی، ارزیابی‌های بهداشت روان و پرسش‌نامه‌هایی که توسط خود کودک یا نوجوان، مراقبان و معلمان تکمیل می‌شود، صورت گیرد.
چه عواملی باعث بروز اختلال دو قطبی در نوجوانان می‌شود؟
هنوز به‌طور کامل مشخص نیست که چه چیزی باعث اختلال دو قطبی می‌شود. اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به این اختلال را در نوجوانان افزایش دهند:
ژنتیک: داشتن یک عضو نزدیک خانواده، مانند پدر، مادر یا خواهر و برادر که خود دچار اختلال دو قطبی باشد، می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش دهد.
محیط: تجربه حوادث تروماتیک (مانند از دست دادن ناگهانی یک عزیز) یا استرس‌های مداوم (مانند سوء استفاده یا غفلت) می‌تواند باعث افزایش احتمال بروز این اختلال شود.
ژنتیک: وجود اختلالات در مواد شیمیایی مغز که مسئول تنظیم احساسات هستند، به‌ویژه سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین، ممکن است نقش مهمی در بروز این اختلال داشته باشد.
این عوامل می‌توانند به تنهایی یا به صورت ترکیبی باعث شروع اختلال دو قطبی در نوجوانان شوند، اما همچنان تحقیقات بیشتری برای درک بهتر این موضوع لازم است.
چگونه میتوان به فرزند یا نوجوان مبتلا به اختلال دوقطبی کمک کرد؟
حمایت از یک کودک یا نوجوان مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است برای دیگران کار سختی باشد، اما نقش شما به عنوان پدر یا مادر بسیار مهم است. در ادامه چند روش برای حمایت از نوجوان یا کودکانی که از این اختلال رنج می برند، آورده شده استم
صبر و درک نشان دهید: اختلال دوقطبی یک بیماری طولانی‌مدت است که نیاز به درمان مداوم و صبر دارد. ممکن است زمان ببرد تا دارو یا درمان مناسبی که برای فرزندتان مؤثر باشد، پیدا شود. بنابراین به روند درمان پایبند باشید و فرزندتان را تشویق کنید که با وجود کند بودن روند درمان، این تلاش‌ها ارزشمند خواهد بود.
ارتباط واضح و مشخصی داشته باشید: فضایی امن برای فرزندتان ایجاد کنید تا درباره احساسات، افکار و نگرانی‌های خود صحبت کند. گفت‌وگوی منظم و روشن می‌تواند به شما کمک کند تا تغییرات زودهنگام در خلق‌وخو را شناسایی کرده و مسائل را قبل از اینکه شدت یابند، حل کنید.
به نوسانات خلقی او توجه کنید: نظارت بر نوسانات خلقی فرزندتان می‌تواند اطلاعات مهمی درباره عوامل تحریک‌کننده آنها به شما بدهد و به متخصصین سلامت روان کمک کند تا درمان مناسبی برای او در نظر بگیرند. داشتن یک دفترچه ثبت علائم یکی از راه‌ها برای پیگیری الگوها و شناسایی نشانه‌های اولیه دوره‌های شیدایی یا افسردگی است.
یک روتین ثابت داشته باشید: داشتن یک برنامه روزانه ثابت، به‌ویژه در رابطه با خواب، می‌تواند در تثبیت خلق‌وخوها کمک کند. داشتن روتین حس امنیت ایجاد می‌کند و به تنظیم ریتم‌های طبیعی بدن کمک می‌کند، که برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی اهمیت زیادی دارد.
تکنیک‌های مدیریت استرس را به او آموزش دهید: استرس می‌تواند موجب تحریک دوره‌های خلقی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی شود. آموزش استراتژی‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا فعالیت‌های خلاقانه می‌تواند به فرزندتان کمک کند تا استرس را به روش‌های سالم‌تر مدیریت کند.
در درمان مشارکت کنید: مشارکت فعال در روند درمان فرزندتان بسیار مهم است. مطمئن شوید که آنها روند درمان را طبق دستورالعمل‌ها دنبال میکنند، داروهای تجویز شده را به درستی مصرف میکنند و در تمام جلسات درمانی حضور دارند.
از خودتان مراقبت کنید: مراقبت از یک کودک یا نوجوان مبتلا به اختلال دوقطبی می‌تواند از نظر احساسی طاقت‌فرسا باشد. به یاد داشته باشید که باید از خودتان نیز مراقبت کنید. گروه‌های حمایتی برای والدین کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی می‌توانند مفید باشند و به شما کمک کنند تا تجربیات خود را به اشتراک بگذارید و از افرادی که شرایط مشابهی را تجربه کرده‌اند، بیاموزید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر نگران سلامت روانی فرزندتان هستید، مهم است بدانید که کی باید از یک متخصص برای درمان اختلال دوقطبی کمک بگیرید. در ادامه برخی از نشانه‌ها آورده شده که ممکن است فرزند شما نیاز به حمایت حرفه‌ای داشته باشد:
آیا تغییرات خلقی مانع از انجام فعالیت‌های روزانه می‌شود؟
اگر نوسانات احساسی فرزند شما باعث شده است که مدیریت مدرسه، روابط دوستی یا فعالیت‌های روزانه برای او دشوار شود، ممکن است زمان آن رسیده باشد که با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید.
آیا نوسانات خلقی شدید است؟
تغییرات ناگهانی و شدید در خلق و خو، مانند دوره‌هایی از شادی زیاد که با افکار و احساسات منفی عمیق همراه است، ممکن است نشان‌دهنده نیاز به کمک یک پزشک باشد.
آیا این رفتار جدید است؟
اگر افکار، احساسات یا رفتارهای فرزند شما به وضوح تغییر کرده و متفاوت از قبل است، بررسی علل زمینه‌ای آن اهمیت دارد.
حتی اگر فرزند شما مبتلا به اختلال دو قطبی هم نباشد، برای هرگونه مشکل سلامت روانی که زندگی روزمره او را مختل کند، نیاز است که به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. اگر به موقع به او کمک نشود، این علائم می‌توانند بدتر شده و تأثیرات منفی بر زندگی او برای چندین سال داشته باشند. دریافت کمک زودهنگام می‌تواند تفاوت بزرگی در بهبود وضعیت فرزند شما ایجاد کند.
اگر هر یک از نشانه‌های زیر را در فرزندتان مشاهده کردید، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
افسردگی شدید، اضطراب، ترس یا خشم
کناره‌گیری از دوستان
خوابیدن بیش از حد
امتناع از خوردن
شنیدن صداها یا دیدن چیزهایی که دیگران نمی‌بینند
عدم توانایی در خوابیدن یا خوردن برای سه روز یا بیشتر
نشان دادن رفتارهایی که باعث نگرانی دوستان، خانواده یا معلمان شده است
درمان اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان
برای نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی، چندین گزینه درمانی مؤثر وجود دارد که می‌توانند به تثبیت خلق و خو و بهبود عملکرد آنها کمک کنند. درمان اصلی برای اختلال دوقطبی، چه در نوجوانان و چه در بزرگسالان، دارو است. اما این احتمال وجود دارد که واکنش فرد نسبت به داروها متفاوت از دیگران باشد. بنابراین ممکن است مدتی طول بکشد تا داروی مناسب و دوز درست پیدا شود.
همچنین به یاد داشته باشید که برخی از داروها به دلیل تداخل با یکدیگر نمی‌توانند با هم مصرف شوند. بنابراین مهم است که پزشک معالج از تمامی داروهایی که مصرف می‌کند یا تغییرات در علائم او مطلع باشد.
روان درمانی، درمان دیگری است که می‌تواند به نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی کمک کند. هنگامی که روان درمانی با دارو ترکیب شود، به نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی کمک میکنند تا در بلندمدت سالم بمانند:
درمان خانواده‌مدار (FFT): این درمان به خانواده‌ها کمک می‌کند تا با هم برای بهبود ارتباطات، حل مسائل، نظارت بر علائم و بهبود کیفیت ارتباطات کار کنند. این نوع درمان می‌تواند به کاهش استرس خانواده که گاهی باعث بروز دوره‌های مانیک یا افسردگی می‌شود، کمک کند.
درمان شناختی رفتاری (CBT): CBT می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا الگوهای فکری ناسالمی را که ممکن است علائم اختلال دوقطبی را تشدید کنند، شناسایی و قطع کنند. این درمان همچنین می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا با ترس‌های خود مواجه شوند و استراتژی‌های جدیدی برای مدیریت استرس یاد بگیرند.
درمان روابط بین‌فردی و ریتم اجتماعی (IPSRT): IPSRT می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا “ریتم‌ها” یا عادات روزانه ثابتی ایجاد کنند. این عادات می‌توانند به نوجوانان کمک کنند تا داروهای خود را به طور منظم مصرف کنند، ارتباطات اجتماعی سالمی برقرار کنند و آمادگی بیشتری برای مقابله با رویدادهای استرس‌زای زندگی داشته باشند.
