بیابان و بیابان زایی کلید واژه ای است که در سالهای اخیر رواج بسیاری پیدا کرده است و حتی روز به روز در حال افزایش است البته که صنعتی شدن و شهر نشینی و تغییراات اقلیمی و بارش و افزایش دمای زمین …. به این پروسه کمک کرده است و نمای منفی را از بیابانها و کویرها در اذهان ثبت کرده است که سعی بر آن داریم در این مقال نگاهی نو و البته مثبت به بیابان و کویر داشته باشیم .
کشور ایران در منطقه معتدله شمالی بر روی کمربند بیابانی کره زمین واقع شده است و صحرای بزرگ افریقا و بیابان عربستان و دشت لوت و کویر ایران و صحرای ترکمنستان و بیابان گبی در امتداد این کمربند قرار گرفته اند . این خطه بیابانی تبخیر بسیاری را برای ایران به ارمغان اورده است و کوههای ستبر البرز و زاگرس هم مانع ورود رطوبت شده و شرایط سختی را بر فلات مرکزی ایران حاکم کرده است و پر واضح است که این شرایط حاد و طاقت فرسا سبک و زندگی خاصی برای مردم این منطقه به همراه داشته است مثلا نوع و فرم ظاهری معماری سکونتگاهها – گنبدی بودن سقفها- وجود بادگیرها ( کولرهای طبیعی ) – شیشه های رنگی رنگی پنجره ها – وجود قنوات و کاریزها – کشت محصولات کشاورزی خاص –وزش بادها و حرکت شن ها و ناپیدایی جاده ها…… همه و همه موید این مهم می باشد .
بیابان و نواحی کویری عاری از هر گونه آلودگی هوا و اب و خاک هستند چرا که صنایع دودزای چندانی در داخل آنها شکل نگرفته است و زیاد بودن فواصل شهرها و روستاها نوید تراکم کم جمعیت منطقه را می دهد که بالتبع آلودگی کمتر از اثرات اولیه و بدیهی آن است و حتی اگر مقدار کمی هم باشد وزش بیشتر باد اثر آن ر ا از بین خواهد برد . همین آیتم عدم آلودگی و صاف بودن هوا نقش مهمی در جذب توریست دارد و بسیاری از گردشگران برای رصد ستارگان در شب میل به آن منطقه دارند. در روز هم ورزشهای خاص همراه با هیجان در آن مناطق مانند ماشین سواری افرود و موتورهای چهارچرخ بر روی شن ها و ماسه ها قابلیت انجام دارد .
این نوعی از گردشگری پایدار می باشد که عوارض منفی برای منطقه نداشته و می تواند منبع درآمد بسیاری برای اهالی بومی منطقه به حساب آید ( فروش صنایع دستی محلی ) از سوی دیگر جهت جذب توریستها به منطقه احتیاج به زیر ساختها و تهیه و تدارک هتلها و جاده ها و اقامتگاهها و رستورانها و شبکه حمل و نقل و مترجمان …. می باشد که حتی با توجه به شرایط مساعد وسبز قاره اروپا ، وجود این نواحی بکر بیابانی در ایران نقش مهمی می تواند در جذب توریست خارجی داشته باشد وجود کاروانسراهای متعدد تاریخی خود گویای نقش زیاد این مناطق در گذشته بوده است که بعضی از آنها در حال حاضر با تعمیر و مرمت مجدد فضای خاصی را ایجاد کرده است .در بعضی موارد تلاقی کوه و بیابان و دریا و چشمه سارها و واحه ها … شگفتی بیابان و کویر را دو چندان کرده است هم اکنون هم با احداث خط اهن این مناطق از عزلت جغرافیایی و طبیعی خارج شده اند .
انرژی های پاک خورشیدی و باد دو نعمت بیکرانی هستند که در بیابانها به فراوانی دیده می شوند و با یک سرمایه اولیه سالهای سال از آن می توان استفاده کرد به طوریکه حتی به صادرات برق هم رسید .
در قسمت شمال اراک کویری و تالاب میقان واقع شده است که در مواقع بارش فراوان دریاچه ای در آن شکل می گیرد البته در سالهای دور در همین دریاچه قایق سواری هم مرسوم بوده است که با کم شدن آب این امر از بین رفته است . جاده ای به شکل به اضافه در آن احداث گردیده که حلقه ارتباطی شرکت املاح معدنی با دریاچه و سولفات سدیم آن می باشد. چون قبلا تردد مسافران و مهمانان و اثرات زیست محیطی آنها در این جاده زیاد بود اخیرا با نصب دربی بزرگ در ابتدای جاده از ورود عموم با وسیله نقلیه به آن جلوگیری می شود و فقط ماشین آلات معدنی در آن اجازه تردد دارند که می شود با احداث سفره خانه های سنتی و آلاچیق ها در آن حوالی به رونق جذب توریست آن کمک کرد .
در زمینهای اطراف دریاچه گیاه قره داغ یا اسفناج وحشی رشد می کند که به شوری و کم آبی بسیار مقاوم بوده چرا که در واقع گیاه بومی منطقه می باشد و برای حفاظت خاک و جلوگیری از فرسایش ان خیلی مثمر ثمر می باشد و مقررات چرا و قرق خاصی بر آن حاکم است . یکی دیگر از جاذبه های توریستی این منطقه برج پرنده نگری آن می باشد که یک سازه فلزی در وسط کویر می باشد و با استقرار در بالای آن ، دیدن زیبایی های منطقه مخصوصا در فصل بهار دو چندان می شود
لازم به ذکر است با کاهش بارش ها و ورودی آب دریاچه سطح آن بسیار کم شده است و گاهی در تابستانها خشک می شود همین امر در کنار وزش بادها و گرد و غبار در حال تبدیل شدن به مهمان ناخوانده شده که بیشتر مواقع اراکی ها از آن در رنج و محنت هستند این منطقه را باید چشم فراهان قلمداد کرد و محافظت از آن بر هر کسی ضرورت دارد و امیدواریم روزی برسد که دریاچه و کویر میقان شاداب و پرنشاط به چرخه اکوسیستم گیاهی و جانوری و اقلیمی استان ما برگردد .
سردبیر بخش گردشگری : دکتر مهدی کزازی
