بقایای قلعه هزارانی مربوط به دوره ساسانیان – سده‌های اولیه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان آبدانان، ضلع شمال شهرک هزارانی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۴۶۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
قلعه هزارانی آبدانان، یکی از جاذبه‌های تاریخی و باستانی استان ایلام، به دلیل قدمت و معماری منحصر به فردش شناخته می‌شود. قلعه هزارانی آبدانان که در مسیر تاریخی جاده آبدانان به مورموری واقع شده است، نمایانگر آثار برجسته دوره‌های تاریخی مختلف است.
تاریخچه قلعه هزارانی آبدانان
قلعه هزارانی آبدانان، یکی از آثار تاریخی و باستانی استان ایلام است که قدمت آن به دوره ساسانیان برمی‌گردد. این قلعه به‌عنوان نمونه‌ای از معماری دفاعی و نظامی آن دوران، در دوران‌های مختلف تاریخی تحت تأثیر تغییرات متعددی قرار گرفته است.
قلعه هزارانی آبدانان در دوران ساسانیان ساخته شده است و به دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، نقش مهمی در دفاع از منطقه داشته است. ساخت این قلعه به‌طور عمده با استفاده از مصالحی نظیر سنگ و گچ صورت گرفته و طراحی آن به‌گونه‌ای بوده که قابلیت دفاعی بالایی را ارائه می‌داده است.
با گذشت زمان و تحت تأثیر عوامل مختلف طبیعی و انسانی، قلعه هزارانی آبدانان دستخوش تغییرات و آسیب‌های زیادی شده است. این تغییرات شامل آسیب‌های ناشی از جنگ‌ها، زلزله‌ها و تغییرات اقلیمی است که به مرور زمان بر وضعیت قلعه تأثیر گذاشته است
این قلعه در تاریخ ۲۷ بهمن ماه سال ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۴۶۱۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. ثبت ملی این بنا نشان‌دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی آن است و می‌تواند به‌عنوان دلیلی برای حفظ و نگهداری بهتر آن مورد استفاده قرار گیرد.
