معماری فقط در مورد طراحی و زیبایی‌شناسی یک سازه نیست، بلکه مهم‌تر از آن، هدف کاربردی ساختمان است؛ در این راستا سادگی و استفاده هوشمندانه از فضا، از ویژگی‌های اصلی معماری سنتی است که امروزه کمتر به آن توجه می‌شود.
به گزارش پایگاه خبری پهنه پرواز به نقل از خبرگزاری ایمنا، معماری سنتی به مجموعه‌ای از شیوه‌ها و تکنیک‌های ساخت‌وساز گفته می‌شود که در طول تاریخ، از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است؛ این نوع معماری بر اساس شرایط اقلیمی، مصالح محلی، فرهنگ و آداب و رسوم جامعه‌ای که در آن شکل گرفته، طراحی شده است و در هر منطقه‌ای ویژگی‌های منحصربه‌فرد دارد که آن را از سایر نقاط جهان متمایز می‌کند.
در معماری سنتی، توجه به شرایط اقلیمی بسیار اهمیت دارد؛ به‌طور مثال در مناطق گرم و خشک از دیوارهای ضخیم، طاق‌ها و بادگیرها برای کنترل دما و تهویه هوا استفاده می‌شود، در حالی که در مناطق مرطوب‌تر، سقف‌های شیب‌دار برای هدایت آب باران و استفاده از مصالحی همچون چوب و کاه‌گل رایج است.
یکی از اصول اصلی معماری سنتی استفاده از مصالح محلی است؛ این مصالح نه‌تنها دسترسی آسان‌تری دارد، بلکه به‌دلیل سازگاری با محیط طبیعی و اقلیمی منطقه، عمر مفید بنا را افزایش می‌دهد؛ در مناطق کویری، خشت و گل به‌عنوان مصالح اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی که در مناطق کوهستانی سنگ و چوب بیشترین کاربرد را دارد.
معماری سنتی نه‌تنها به نیازهای فیزیکی پاسخ می‌دهد، بلکه بازتاب‌دهنده فرهنگ، دین و اعتقادات مردم است و برای مثال در معماری اسلامی، تزئینات هندسی و الگوهای قرآنی در ساخت‌وسازها به چشم می‌خورد و در خانه‌های ایرانی، استفاده از حیاط مرکزی به‌عنوان قلب خانه اهمیت زیادی دارد.
در گذشته، معماران سنتی با توجه به منابع محدود و شرایط دشوار طبیعت، ساختمان‌هایی مقاوم و پایدار می‌ساختند که بتواند در برابر بلایای طبیعی همچون زلزله یا طوفان مقاومت کند؛ به‌طور مثال گنبدها و طاق‌ها در معماری ایرانی و اسلامی به دلیل ساختار قوسی شکل خود، استحکام بالایی داشت.
در معماری سنتی، علاوه‌بر کارکرد بنا، به زیبایی و تزئینات آن نیز توجه زیادی می‌شود؛ کاشی‌کاری، مقرنس‌کاری، گچ‌بری و نقاشی‌های دیواری از جمله هنرهایی است که به غنای بصری بناهای سنتی کمک می‌کند؛ این تزئینات نه‌تنها به فضا زیبایی می‌بخشد، بلکه معانی مذهبی و فرهنگی را نیز منتقل می‌کند.
معماری ایرانی با قدمت چند هزار ساله، یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری سنتی در جهان است و استفاده از حیاط مرکزی، بادگیرها، طاق‌های نیم‌دایره‌ای و نقوش هندسی و اسلامی در بناها، ویژگی‌های بارز این معماری است و بناهایی همچون مسجد شیخ لطف‌الله، میدان نقش‌جهان اصفهان و باغ فین کاشان از نمونه‌های برجسته این سبک معماری است.
در حالی که معماری مدرن با استفاده از فناوری‌های جدید و مصالح صنعتی، توانسته است نیازهای جوامع امروزی را تأمین کند، معماری سنتی همچنان به‌عنوان منبعی ارزشمند از دانش بومی و فرهنگی، مورد توجه است و بسیاری از معماران و طراحان امروزی تلاش می‌کنند تا با ترکیب تکنیک‌های سنتی و فناوری‌های مدرن، بناهایی پایدار و سازگار با محیط زیست ایجاد کنند.
بی‌توجهی» سهم معماری سنتی در اصفهان
عباس حاج‌رسولی‌ها، رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: معماری سنتی اصفهان که روزگاری به‌عنوان نمادی از تاریخ و فرهنگ غنی این شهر شناخته می‌شد، امروزه به سمت فراموشی می‌رود.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر توجه معماران و سازندگان بیشتر به معماری مدرن جلب شده است، در حالی که اصفهان به‌عنوان یک شهر تاریخی، نیازمند توجه ویژه به بافت‌های قدیمی و سنتی خود است؛ در این راستا احیای بافت‌های تاریخی و توجه به گذرگاه‌های تاریخی شهر اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است و یکی از چالش‌های موجود در این بافت‌ها، محدودیت‌های ارتفاعی است که برای ساختمان‌ها تعیین شده است.
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان تاکید می‌کند: به‌طور ویژه، کد ارتفاعی برای ساخت‌وسازها به پنج طبقه محدود شده است که این مسئله موجب می‌شود رونق اقتصادی و اجتماعی این بافت‌ها دچار مشکل شود؛ به‌عنوان مثال در صورت نیاز به ساخت واحدهای مسکونی، این محدودیت به‌نوعی موجب کاهش جذابیت و کیفیت زندگی در این مناطق می‌شود.
حاج‌رسولی‌ها می‌گوید: بافت‌های تاریخی اصفهان در شرایطی به حال خود رها شده است که در بسیاری از مناطق دیگر، بافت‌های جدید با ارتفاعات بیشتر شکل گرفته و این موضوع موجب نگرانی اهالی این مناطق شده است.
وی اضافه می‌کند: در واقع شورای اسلامی شهر در بعضی از دوره‌ها محدودیت‌های بیشتری بر ساخت‌وسازها در بعضی مناطق شهر اصفهان اعمال کرده است که این موضوع موجب نارضایتی مردم شده است.
اصفهان به‌عنوان یک شهر تاریخی، نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق‌تری است تا بتواند به هویت واقعی خود بازگردد
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان خاطرنشان می‌کند: بسیاری از شهروندان نارضایتی خود را از این وضعیت ابراز می‌کنند، اما در صورت نیاز به نوسازی یا بازسازی، به دلیل محدودیت‌های ارتفاعی با مشکلاتی مواجه می‌شوند، بنابراین معتقدم با تحقق مدیریت واحد شهری، بسیاری از این مشکلات قابل رفع است.
حاج‌رسولی‌ها می‌گوید: در حال حاضر این موضوع در بسیاری از کلان‌شهرها از جمله تهران مشاهده می‌شود، اما اصفهان هنوز به این مرحله نرسیده است.
وی ادامه می‌دهد: تعریف بافت تاریخی به‌گونه‌ای است که می‌تواند فضای لازم برای ساخت یک یا دو طبقه اضافی به‌منظور تأمین نیازهای اقتصادی خانواده‌ها را فراهم آورد و این موضوع باید به‌گونه‌ای مدیریت شود که منظر و نمای ساختمان‌ها و شهر حفظ و نیازهای اقتصادی جامعه تأمین شود.
رئیس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان با تاکید بر اینکه بهبود وضعیت معماری سنتی شهر اصفهان نیازمند همکاری و تعامل بیشتر میان شورای اسلامی شهر و شهرداری است، تصریح می‌کند: در مکان‌هایی همچون میدان امام علی (ع)، میدان امام خمینی (ره) و گذرهای علی‌قلی‌آقا و جلفا که تحت نظارت شهرداری قرار دارد، تلاش‌هایی برای بهبود و بازسازی شده است، اما در کل اصفهان به‌عنوان یک شهر تاریخی، نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق‌تری است تا بتواند به هویت واقعی خود بازگردد.
حاج‌رسولی‌ها اضافه می‌کند: لازم است شهروندان نیز در این فرایند مشارکت بیشتری داشته باشند تا با همکاری و هم‌فکری یدیگر بتوانند به احیای این هویت تاریخی کمک و از تخریب بافت‌های سنتی جلوگیری کنند.
