«بعضِ»، در این ضربالمثل، تغییریافتۀ «بِهْ از» (= «بهتر از») است: «برای من دلخوشکنک است و بهاصطلاح کاچی بِهْ از هیچ است.» (محمدعلی جمالزاده، قصۀ ما به سر رسید، ص ۹۵، از فرهنگ بزرگ سخن)
توضیح آنکه، در فارسیِ گفتاری، چون واج /h/ چاکنایی و تلفظ آن دشوار است، از پایانِ هجا حذف میشود (مانند حذف /h/ از «زِهوار» و تبدیل آن به «زِوار») و بنابراین «بِهْ از» بهصورت /be’az/ تلفظ میشود. سپس، طبق قاعدۀ آواییِ «همگونیِ واکهای»، واکۀ /e/ (در «بِ») تحت تأثیر /a/ (در «از») به واکۀ /a/ تبدیل شدهاست (مانند «غِذا»ی عربی که /غَذا/ تلفظ میشود) و بنابراین be’az نیز بهصورت /ba’z/ تلفظ میشود. در ادامه، طبق قاعدۀ آواییِ «کششِ جبرانی»، واکۀ /a/، بهدلیل حذف بست چاکنایی (= /h/)، به /:a/ (واکۀ کشیده) بدل شدهاست و بنابراین ba’z بهصورت /ba:z/ (بهصورت کشیده) تلفظ میشود. درنتیجه فرایند تغییرِ «بِهْ از» به «بعض» در گفتار (از چپ به راست) چنین میشود:
beh az > be’az > *ba’az > ba’z > ba:z
درنهایت، بهدلیل مشابهت تلفظ ba:z با /بعض/، «بِهْ از»، در خط، با املای «بعض» نوشته شدهاست و بهمعنای «بهتر از» بهکار میرود و از آنجا که «بعضِ» املای محاورهای و تغییریافتۀ «بِهْ از» است و هر دو املا نیز با بسامد تقریباً یکسان بهکار میروند، کاربرد «بعضِ» درست و بیاشکال است.
یادآوری:
علاوهبر ضربالمثل «کاچی بعض هیچّی»، در تداول، «بعضِ» در عبارت «بعضِ شما نباشد» نیز، که بهعنوان نوعی تعارف در تعریف از کسی گفته میشود، کاربرد دارد و درست است: «بعض تو نباشد، دختر خوبی بود.» (محسن مخملباف، باغ بلور، ص ۳۸، از فرهنگ بزرگ سخن)