به مناسبت روز شعر و ادب فارسی که هم‌زمان با بزرگداشت استاد شهریار برگزار می‌شود، فرصتی فراهم شده تا نگاهی دوباره به تاریخ و مسیر تحول زبان فارسی بیندازیم؛ زبانی که از ریشه‌های کهن تا امروز همچنان زنده و پویا باقی مانده و ستون اصلی هویت فرهنگی ایرانیان به شمار می‌رود.
زبان فارسی از نخستین زبان‌های بشری است و در طول تاریخ، تغییرات و دگرگونی‌های بسیاری به خود دیده است. با وجود این، پیوند عمیق خود را با گذشته حفظ کرده و به‌عنوان یکی از زبان‌های زنده دنیا جایگاهی ویژه دارد.
فارسی باستان
در دوره باستان، زبان‌هایی مانند فارسی باستان، اوستایی، مادی و سکایی رایج بودند. از این میان تنها فارسی باستان و اوستایی دارای آثار مکتوب قابل توجهی هستند. فارسی باستان بیشتر در جنوب ایران و نواحی فارس استفاده می‌شد و اوستایی نیز در شرق ایران رواج داشت؛ کتاب مقدس زرتشتیان، «اوستا»، به این زبان نوشته شده است.
فارسی میانه
پس از فروپاشی هخامنشیان و ورود زبان‌های بیگانه، دوره فارسی میانه آغاز شد. در این زمان، زبان‌های ایرانی میانه شرقی مانند سغدی، بلخی و خوارزمی و همچنین زبان‌های میانه غربی چون پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی شکل گرفتند. از این دوره آثار ارزشمندی در قالب متون دینی و ادبی به‌ویژه به زبان پهلوی باقی مانده است.
فارسی جدید
در دوره جدید، زبان فارسی به شاخه‌های مختلفی تقسیم شد؛ از جمله فارسی دری که به‌عنوان زبان رسمی و ادبی ایران شناخته شد و بستری برای شکوفایی ادبیات بزرگ فارسی فراهم آورد. در کنار آن، گویش‌ها و لهجه‌هایی چون گیلکی، مازنی، کردی، تالشی و بلوچ نیز بخشی از تنوع زبانی ایران را تشکیل می‌دهند.
اهمیت امروز
فارسی امروز نه تنها ابزار ارتباطی، بلکه سرمایه‌ای فرهنگی است که اقوام گوناگون ایرانی را در قالب ادبیات، شعر و هویت مشترک گرد هم می‌آورد. روز شعر و ادب فارسی یادآور این نکته است که پاسداشت زبان، در حقیقت پاسداشت تاریخ، فرهنگ و هویت ملی است.
منبع: فرارو – «روز شعر و ادب فارسی؛ نگاهی به تحول زبان فارسی از دوره باستان تا امروز»
برچسب‌ها: زبان فارسی – تاریخ زبان – فارسی باستان – فارسی میانه – فارسی جدید – ادبیات فارسی – هویت فرهنگی
