دکتر فتانه امیری
داستان زندگی برخی از افراد دارای معلولیت حماسه ای از مقاومت ، اراده و خلاقیت است. حماسه ای که در آن پشتکار و تلاش بی وقفه ، محدودیت ها را به فرصتی برای شکوفایی و رسیدن به موفقیت ها تبدیل می کند. مسیر پیش روی افراد دارای معلولیت دربرخورداری از فرصت های شغلی و دستیابی به استقلال همیشه هموار و آسان نیست . گاه فقدان امکانات ، عم درک صحیح از شرایط ، تبعض و نگرش های منفی گام های این افراد را در زندگی لرزان و ناامیدشان می کند.
با این وجود ، امید در دل این افراد و باور به توانمندی های خود و اراده های استوار و ستودنی ، سلاح های قدرتمند در دستانشان است تا با عبور از این موانع ، به قله های خودکفایی برسند. معلولان در مسیر زندگی پرتلاطم خود با چالش ها و موفقیت ها ، امیدها و نا امیدی های بیشماری مواجه می شوند. اما داستان زندگی برخی از این افراد فراتر از محدودیت های جسمی و چالش های روزمره است . برخی از آنان نقوشی بدیع و الهام بخش بر بوم هستی می نگارند.
در این میان جامعه نقشی کلیدی در حمایت و ایجاد فرصت برای این افراد ایفا می کند. با تغییر نگرش ها و از بین بردن باورهای غلط می توان گام های موثری در جهت ایجاد جامعه ای فراگیر و عادلانه برداشت، جامعه ای که در آن افراد دارای معلولیت به عنوان عضوی ارزشمند ، نقشی سازنده در پیشرفت و تعالی خود و جامعه دارند. بر این اساس با اینکه اشتغال برای همه افراد جامعه حیاتی و ضروری است ، در کشورهای در حال توسعه 80 تا 90 درصد از افراد دارای معلولیت در سن رشد ، بیکار هستند، در حالی که در کشورهای صنعتی این رقم بین 50 تا 60 در صد است.
واضح است که داشتن شغل مناسب برای همه لازم و ضروری است زیرا علاوه بر اینکه انگیزه زندگی و ارزشمندی به افراد می دهد موجبات استقلال و خودکفایی آنان را نیز فراهم می کند ، اما نداشتن شغل در افراد معلول فشار روانی بیشتری بر آنان وارد کرده و مسایل فراوانی را برای خانواده و جامعه نیز ایجاد می نماید. فراهم شدن فرصت برابر برای همه افراد جامعه بویژه کسانی که دارای معلولیت هستند باید سرلوحه وظایف و اقدامات دولت و سازمان ها قرار گیرد تا امکان بهره گرفتن از ظرفیت های این افراد نیز در بخش های مختلف فراهم گردد. اشتغال معلولان نه تنها باعث تقویت اراده و اعتماد به نفس آنان است بلکه با ایجاد منبع درآمد، استقلال بیشتری به آنان می دهد و خانواده و جامعه را از تحمل مخارج گزاف ناشی از بیکاری و بیماری های روانی و جسمی ناشی از بیهودگی و افسردگی نجات می دهد. برای تحقق این امر اولین و مهمترین و اساسی ترین اقدام علاوه بر فرهنگ سازی ، مناسب سازی محیط ، جهت تسهیل تردد و حضور افراد دارای معلولیت در جامعه است . دولت می تواند
با ایجاد محیط های کاری مناسب و شرایط اجتماعی منطبق با استعدادها و ویژگی های افراد دارای معلولیت از مزایای مشارکت آنان نیز بخوبی بهره ببرد.
از تاثیرات مثبت اشتغال افراد دارای معلولیت می توان به رشد استعدادها و خلاقیت ها در محیط های کاری متنوع با ویژگی های متفاوت افراد ، تغییر نگرش ها و ایجاد جامعه ای عادلانه تراشاره کرد. همچنین اشتغال این افراد به سلامت روانی جامعه و خود فرد کمک می کند ، عزت نفس آنان را تقویت کرده ، فقر را کاهش و تحرک اجتماعی را افزایش می دهد. برای دستیابی به این اهداف در بسیاری از کشورها قوانین و مشوق هایی برای حمایت از بکارگیری افراد دارای معلولیت وجود دارد که برخی از آنان عبارتند از “معافیت ها و کمک های مالی و برنامه های آموزشی” که جهت ترغیب کارفرمایان برای استخدام معلولان ارایه می شود.
در دهه های اخیر برخی دولت ها ابتکارات و برنامه هایی برای اشتغال افراد دارای معلولیت طرح ریزی و اجرا کرده اند. در استرالیا برنامه های مرتبط با “مشوق های مالی” و “خدمات حمایتی” و همچنین “کاربری های اختصاصی” ارایه شده است. آلمان از “سیستم آموزش دوگانه” در محل کار و “آموزش آکادمیک و “تطبیق محل کار” برای افراد دارای معلولیت جهت تسهیل دسترسی و افزایش ایمنی بهره برده است. ژاپن با برقراری “برابری فرصت های شغلی” و ارایه ی “برنامه های حمایتی” شرایط اشتغال را برای معلولان فراهم کرده و بریتانیا با طرح برنامه “معلولیت در کار” و “تطبیق محل کار” موفق بوده است. ایالات متحده آمریکا با برقراری “اعتبارات اعتباری” و “برنامه های شغلی” گامهای حمایتی مهمی برای اشتغال معلولین برداشته است.
در پایان باید اضافه کرد ، اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد بر برابری عدالت و شمول برای همه افراد تاکید دارد. با ایجاد فرصت های شغلی برابر برای همه می توان به جامعه ای عادلانه و پایدارتر دست یافت. زمانی که افراد دارای معلولیت در فعالیت های اجتماعی مشارکت می کنند ، حس تعلق خاطر به جامعه افزایش می یابد، همدلی و همکاری بین افراد جامعه تقویت می شود و علاوه بر تحکیم انسجام اجتماعی به رشد اقتصادی کمک می کند . افزایش مشارکت ، افزایش ایده ها و استعدادها را به همراه دارد که به افزایش خلاقیت و نوآوری می انجامد. باید تلاش شود ، نگرش های تبعیض آمیز در جامعه از بین برود و با افزایش کیفیت آموزش و ارایه مهارت های لازم ، استعدادهای این افراد پرورش یابد و با مساعد شدن شرایط اشتغال ، استقلال آنان تضمین گردد.
