ارگ تاریخی بلقیس
کشور ما با وجود تاریخ چند هزار ساله‌ای که پشت سر گذاشته است، باید کوله باری از آثار تاریخی و تجربه‌های تلخ و شیرین را با خود به‌همراه داشته باشد.
به گزارش پایگاه خبری پهنه پرواز به نقل از سایت کجارو ،به هر نقطه از ایران که سفر می‌کنیم، ردپایی از سکونت اجدادمان پیدا می‌کنیم که گاه این سابقه سکونت به چندین هزار سال قبل باز می‌گردد.
استان خراسان شمالی در زمینه آثار تاریخی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. این استان زیبا و شمالی کشورمان با طبیعت زیبا و پیشینه تاریخی‌اش، ترکیب باشکوهی از آثار تاریخی و دیدنی‌های طبیعی را خلق کرده است. شهر تاریخی بلقیس شاید مهم‌ترین جاذبه تاریخی خراسان شمالی و یکی از درخور توجه‌ترین شهرهای تاریخی ایران باشد. با ما همراه باشید تا سفری به این یادگار تاریخ داشته باشیم.
مجموعه شهر تاریخی بلقیس که به‌عنوان اسفراین کهن نیز شناخته می‌شود، حدود ۴,۰۰۰ سال قدمت دارد. در طول قرن‌های متمادی همواره افراد و تمدن‌ها در این منطقه زندگی کرده‌اند. این شهر بارها بر اثر هجوم و تجاوز اقوام دیگر کاملا تخریب شد؛ اما پس از مدتی دوباره به‌شکل شهری نو روی ویرانه‌های شهر قبلی به شکوه گذشته خود بازگشت. یافته‌های جدید تاریخی نشان می‌دهند که قدمت این شهر تاریخی به قرن دوم اسلامی می‌رسد
مجموعه شهر تاریخی بلقیس که از جاهای دیدنی اسفراین در خراسان شمالی به شمار می‌آید، در سال ۱۳۸۰ هجری شمسی با شماره ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. لازم به ذکر است آثار به‌دست‌آمده از شهر بلقیس در کاوش‌های ده‌ساله اخیر در موزه بزرگ باستان‌شناسی این استان در بجنورد به نمایش درآمده‌اند.
تاریخچه شهر تاریخی بلقیس
با نگاهی به اسناد تاریخی که در آن‌ها از شهر تاریخی بلقیس یاد شده است، خواهیم دید که این شهر پیش از اسلام کاملا آباد و شناخته شده بود و زندگی در آن جریان داشت. مورخان و جغرافی‌دانان اسلامی اسفندیار، پسر گشتاسب، را به‌عنوان بنیان‌گذار این شهر معرفی کرده‌اند. به گفته این منابع زندگی در شهر تاریخی بلقیس تا پایان دوره صفویه ادامه داشته است. سرانجام در اواخر دوران حکومت طهماسب دوم و ابتدای حکومت نادرشاه افشار یعنی سال ۱۱۳۱ هجری قمری، با حمله افغان‌ها به کشورمان این شهر کاملا ویران می‌شود.
ویرانه‌های شهر تاریخی بلقیس که تا پیش از این همواره بازسازی می‌شد، بعد از حمله افغان‌ها هرگز شکوه گذشته خود را باز نیافت. این شهر تاریخی به‌مرور زمان اسم افسانه‌ای بلقیس را به خود گرفت و سال‌ها بعد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
وجه تسمیه شهر تاریخی بلقیس
درباره وجه‌تسمیه شهر کهن اسفراین در منابع مختلف اشاره‌های گسترده‌ای شده است. در کتاب تاریخ نیشابور نوشته الحاکم به این موضوع اشاره شده است که قباد (کواذ) ساسانی، اسفراین را «مهرجان» خطاب می‌کرد. ابوالقاسم بیهقی در کتاب تاریخ بیهقی ریشه کلمه اسفراین را اسپراین معرفی می‌کند که اسپر به معنی سپر و آیین به معنی روش است. او در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که گویا مردم اسپراین به برداشتن سپر عادت داشتند و به همین دلیل در گذر زمان شهرشان این لقب را به خود گرفت.
به‌طور کلی نام این شهر در چند مورد از متون تاریخی به‌صورت سبراین (حدودالعالم)، سفراین (تاریخ سیستان)، اسپراین (تاریخ بیهقی)، اسپرایین (برهان قاطع) و اسفرائین (ثعالبی، یتیمه الدهر، یاقوت و قزوینی) آورده شده است؛ اما گویاترین و موثق‌ترین سند که بدون دخل‌وتصرف نام این شهر را ذکر می‌کند، سکه‌های آن دوران هستند. روی سکه‌های موجود از زمان حمله مغولان تا اواخر دوره حکومت صفویان، نام اسفراین ضرب شده است. بنابراین قابل‌اعتمادترین نام برای این شهر بر اساس اسناد به‌جا مانده اسفراین است و بقیه نام‌ها چندان قابل‌اعتماد نیستند.
داستان شهر بلقیس
در مورد گذاشتن نام بلقیس روی این شهر تاریخی، باورها و عقیده‌های مختلفی وجود دارد. برخی بر این باور هستند که پس از فتح ایران توسط سپاه اسلام در سال ۳۱ هجری قمری به‌دلیل شباهت زیاد این منطقه به بلقیس، سرزمین ملکه سبا، نام این شهر را نیز بلقیس گذاشتند. عده‌ای دیگر بر این باور هستند که چون بلقیس خاتون، مادر تیمور گورکانی، دستور مرمت شهر را صادر کرد، اینجا را به نام او گذاشتند. بد نیست به این موضوع اشاره کنیم که نام بلقیس در هیچ‌یک از متون تاریخی پیش از دوره قاجار مشاهده نشده است.
