خلاقیت یک کالای لوکس نیست

نویسنده : دکتر کاترینا مک‌کوی
تعهد به یک عمل خلاقانه می‌تواند به ساختن یک زندگی پربار و معنادار کمک کند. تحقیقات علوم رفتاری به‌وضوح از مزایای عاطفی خلق کردن حمایت می‌کنند. این فرآیند ما را وارد حالت‌هایی متفاوت از آگاهی مانند غرقگی، شگفتی و ذهن‌آگاهی می‌کند. کافی‌ست به کنجکاوی خود اعتماد کنید؛ همین کنجکاوی می‌تواند شما را به مسیرهایی منسجم، رضایت‌بخش و پرمعنا هدایت کند.
آیا فعالیت خلاقانه‌ای دارید که دوست دارید به آن بازگردید یا آن را به‌طور منظم در اولویت قرار دهید؟ شاید تازه متوجه اشتیاقی در خود شده‌اید و دوست دارید آن را بیشتر کشف کنید. فرصت‌ها بی‌نهایت‌اند.
اخیراً در یک بازار محلی، با کسی آشنا شدم که از گل‌های خشک و شاخه‌های انگور، حلقه‌ها و دسته‌گل‌هایی زیبا می‌ساخت. خودش هم از اینکه چیدمان‌هایش تا این اندازه مورد توجه و استقبال قرار گرفته‌اند، شگفت‌زده بود. اما هدفش نه شهرت بود و نه ثروت؛ او این کار را انجام می‌داد چون به گفته‌ی خودش: «فقط من، گل‌ها و تفنگ چسب حرارتی‌ام بودیم» و همین ترکیب ساده، به او کمک می‌کرد تا در روزهای سرد و تاریک زمستان، حال روحی‌اش را حفظ کند.
در فرهنگی که به بهره‌وری و سرعت اولویت می‌دهد، ممکن است عجیب به‌نظر برسد که وقت‌مان را صرف خلق کردن کنیم، فقط به این دلیل که باعث می‌شود احساس بهتری داشته باشیم. اما من با این پیشنهاد، عمداً ریسک می‌کنم. شواهد علمی هم از من حمایت می‌کنند.
تحقیقات نشان می‌دهند که خلق کردن – چه نقاشی، نوشتن آهنگ، یا تعریف کردن یک جوک – هم‌زمان ما را در لحظه نگه می‌دارد و کمک می‌کند از خودآگاهی بیش از حد و استرس‌هایمان فاصله بگیریم (آکار و همکاران، ۲۰۲۱). این تجربه‌ها ما را وارد حالت‌هایی چون «جریان»، «حیرت» و «ذهن‌آگاهی» می‌کنند؛ حالت‌هایی که در آن‌ها اعتماد به‌نفس، شادی، جذب، کنترل آسان و حتی آرامش عمیق‌تری را تجربه می‌کنیم (نورسورثی، جکسون و دیموک، ۲۰۲۱). خلق کردن به ما احساس عاملیت می‌دهد – حتی در میانه‌ی شرایطی پر از عدم‌قطعیت – و ما را به معنا، آرامش و ارتباط می‌رساند (لی و وو، ۲۰۲۴).
با این‌که ممکن است از مزایای خلق کردن خوش‌تان آمده باشد، دلایلی هست که ما را از آن بازمی‌دارد؛ از کمبود وقت گرفته تا ترس از شکست یا دیده شدن. شاید فکر می‌کنید بااستعداد نیستید یا چیزی برای ارائه ندارید. اگر چنین باوری دارید، تنها نیستید.
برای عبور از این موانع، منابع بسیاری در دسترس است. اگر به دنبال شروع هستید، دو کتاب برجسته می‌توانند الهام‌بخش باشند:

«جادوی بزرگ: زندگی خلاقانه فراتر از ترس» نوشته الیزابت گیلبرت (۲۰۱۵)

«چگونه یک آهنگ بنویسیم» نوشته جف توییدی (۲۰۲۰)

در ادامه، چهار پیشنهاد برای باز کردن مسیر خلاقیت در زندگی روزمره آمده است:

۱. به خودتان اجازه‌ی خلق کردن بدهید

به باورهای محدودکننده‌تان توجه کنید. شاید فکر می‌کنید خلاقیت فقط برای افراد بااستعداد یا موقعیت‌دار است. اما خلاقیت در DNA انسان‌هاست؛ اجداد ما بیش از ۵۰ هزار سال است که خلق می‌کنند. حتی اگر نتیجه‌ی کارتان “خوب” یا “مفید” نباشد، خلق کردن به خودی خود ارزشمند است. همان‌طور که الیزابت گیلبرت می‌گوید، شاید تنها دستاورد شما «یادگاری از یک لحظه‌ی متعالی» باشد – و همین کافی‌ست.

۲. با ترس‌تان دوست شوید

ترس از شکست یا قضاوت را با خود به همراه بیاورید، اما اجازه ندهید شما را متوقف کند. تمرین کنید چیزهایی بسازید که کامل نیستند. به ترس‌تان مثل کودکی نگاه کنید که دارد نقاشی می‌کشد. با مهربانی، نه انتقاد. اگر از ساختن چیزهای بد شروع نکنیم، هرگز به چیزهای خوب نمی‌رسیم.

۳. به یک روال ثابت متکی باشید

خلق کردن، مثل هر کار دیگری، نیاز به زمان‌بندی و نظم دارد. منتظر الهام ماندن، مثل منتظر الهام برای شستن ظرف‌هاست. برنامه‌ریزی کنید – حتی اگر روزی ۲۰ دقیقه باشد – و آن را در تقویم خود ثبت کنید، درست مثل جلسات کاری یا خرید.

۴. کنجکاو بمانید

اگر به‌دنبال پروژه‌ای تازه‌اید، دنبال چیزهایی بروید که توجه شما را جلب می‌کنند. شاید رنگی خاص، شکلی ساده یا کلمه‌ای زیبا. اخیراً کودکی را دیدم که با دیدن یک مربع، موجودی فضایی طراحی کرد. سؤال ساده‌اش این بود: «این مربع مرا یاد چی می‌اندازد؟»
کنجکاوی، مسیر را به‌تدریج روشن می‌کند. فقط کافی‌ست دنبال آن بروید.

منابع:

آکار، س. و همکاران (۲۰۲۱). خلاقیت و رفاه: یک متاآنالیز. مجله رفتار خلاق، ۵۵: ۷۳۸-۷۵۱.

گیلبرت، الیزابت (۲۰۱۵). جادوی بزرگ: زندگی خلاقانه فراتر از ترس. انتشارات ریورهد.

لی، وای. و وو، دی. (۲۰۲۴). خلاقیت و رفاه در میان دانشجویان: نقش معنا در زندگی. مجله روانشناسی، ۱۵۹(۱)، ۱-۱۶.

نورسورثی، جکسون و دیموک (۲۰۲۱). مطالعات تغییرات آگاهی و رفاه فردی