تاب آوری، تعریفی روان‌شناختی است که به افراد اجازه می‌دهد بعد از ناکامی، شکست و زمین‌خوردن‌های مکرر، استقامت خود را حفظ کرده و خود را بازیابی کنند.
به گزارش پایگاه خبری پهنه پرواز به نقل از سایت نشر نوین، بسیاری از افراد به صورت ذاتی، انعطاف‌پذیری بالایی دارند و به همین دلیل در برابر ناملایمات زندگی آسیب کمتری می‌بینند. اما بسیاری از افراد هم تاب آوری ندارند و کوچک‌ترین و بی‌اهمیت‌ترین معضلات زندگی می‌تواند آن‌ها را در هم بشکند. بنابراین تاب‌آوری در نتیجۀ ویژگی‌های مختلف درونی و بیرونی از جمله ژنتیک، محیط زندگی و سلامت روان ایجاد می‌شود.
تاب آوری، تعریفی روان‌شناختی است که به افراد اجازه می‌دهد بعد از ناکامی، شکست و زمین‌خوردن‌های مکرر، استقامت خود را حفظ کرده و خود را بازیابی کنند. بسیاری از افراد به صورت ذاتی، انعطاف‌پذیری بالایی دارند و به همین دلیل در برابر ناملایمات زندگی آسیب کمتری می‌بینند. اما بسیاری از افراد هم تاب آوری ندارند و کوچک‌ترین و بی‌اهمیت‌ترین معضلات زندگی می‌تواند آن‌ها را در هم بشکند. بنابراین تاب‌آوری در نتیجۀ ویژگی‌های مختلف درونی و بیرونی از جمله ژنتیک، محیط زندگی و سلامت روان ایجاد می‌شود.
مهارت تاب آوری چیست؟
تاب آوری (resilience)، اصطلاحی در روانشناسی است که توانایی انعطاف‌پذیری و سازگاری فرد در ابعاد مختلف روانی، اجتماعی، تحصیلی و … در هنگام بروز مشکلات را بیان می‌کند. مهارت تاب‌آوری به افراد کمک می‌کند تا بعد از بحران‌های سخت و استرس‌آور زندگی، عبور کرده و خود را بازیابی کنند.
باید بدانید که تاب‌آوری به شرایط خاصی محدود نمی‌شود و حتی برخلاف تصور عموم، به معنی نداشتن استرس و اضطراب نیست. در واقع تاب آوردن، به مرحلۀ گذر از سختی و حال بد برای رسیدن به حال خوب گفته می‌شود. انجمن روانشناسی آمریکا (APA) تاب آوری را اینگونه تعریف می‌کند: «فرآیند سازگاری به معنی قدرت تحمل مشکلات، یافتن راه‌حل آن‌ها همراه با امیدواری در هنگام بروز مشکلات است». بنابراین در تعریف تاب آوری، سه ویژگی مهم وجود دارد:
مقاومت که به معنی جلوگیری از بروز اختلال در روند زندگی به دنبال عوامل استرس‌زا است.
بهبود که به معنی توانایی گذر از احوال نامطلوب و بازگشت به حال عادی است.
بازیابی مجدد که به معنی یافتن راه‌حل‌های جدید با در نظر گرفتن شرایط و محدودیت‌ها است.
افرادی که مهارت تاب آوری بالایی دارند، دارای ویژگی‌های زیر هستند:
کمک‌گرفتن به موقع از دیگران
دیدگاه جنگجو نه قربانی
توانایی برنامه‌ریزی و پایبند بودن به آن
مدیریت درست هیجانات و احساسات
داشتن شبکه ارتباطی قوی و عمیق
اعتماد به توانایی‌ها و استعدادهای خود
انواع تاب آوری
تاب‌آوری اصطلاحی است که برای نشان‌دادن ظرفیت سازگاری افراد در مواجهه با چالش‌های زندگی استفاده می‌شود. بنابراین با توجه به ابعاد مختلف زندگی، تاب آوری را به انواع زیر تقسیم کرد.
تاب‌آوری اجتماعی
منظور از تاب آوری اجتماعی، توانایی افراد یک جامعه نسبت به موقعیت‌های نامطلوب گروهی مثل جنگ، سیل، زلزله، مشکلات اقتصادی و سیاسی و … است. در واقع تاب‌آوری اجتماعی نشان می‌دهد که افراد یک جامعه تا چه اندازه می‌توانند در برابر مشکلات منعطف باشند و با آن‌ها کنار بیایند. برای مثال تحمل مردم ایران در شرایط جنگی و دوره بعد از آن در جنگ با عراق، سطح تاب آوری اجتماعی آن‌ها را نشان می‌دهد.
تاب‌آوری تحصیلی
تاب آوری تحصیلی زمانی به کار می‌رود که افراد با وجود مشکلات و شرایط نامساعد زندگی، باز هم برای رشد و پیشرفت تحصیلی خود تلاش می‌کنند. افرادی که تاب‌آوری تحصیلی بالایی دارند، معمولا به مدارج علمی و پیشرفت تحصیلی بالایی دست پیدا می‌کنند. برنامه‌ریزی، صبر، تمرین و تکرار تاثیر مهمی در تقویت تاب آوری اجتماعی دارند.
تاب‌آوری سازمانی
تاب آوری سازمانی یعنی مدیران و کارمندان یک سازمان تا چه اندازه می‌توانند بحران‌ها و مشکلات را پیش‌بینی کرده و با آن‌ها مقابله کنند. تاب آوری سازمانی به صورت کلی سازمانها را در برابر چالش‌ها حفظ کرده و موفقیت آن‌ها را تضمین می‌کند.
تاب‌آوری عاطفی
نحوه مواجهه با مشکلات عاطفی و ناملایمات زندگی را به عنوان تاب آوری عاطفی می‌شناسند. تاب‌آوری عاطفی در افراد با شرایط مختلف با هم متفاوت است. به همین دلیل است که افراد مختلف در مواجهه با مشکلات و تجربیات یکسان مثل سوگ، مرگ، فراق و .. احساسات متفاوتی را تجربه می‌کنند. کسانی که تاب‌آوری عاطفی بالاتری دارند، در هنگام بروز این مشکلات می‌توانند مدیریت بهتری روی احساسات و هیجانات خود داشته باشند.
تاب‌آوری روانی
تاب‌آوری روانی از نظر محققان، توانایی مقابله و سازگاری با شرایط نامطلوب زندگی است و گاهی از آن با عنوان «استقامت روانی» یاد می‌کنند. تاب‌آوری روانی نشان می‌دهد که افراد مختلف برای تحمل فشارهای ناشی از چالش‌های زندگی، تا چه اندازه ظرفیت دارند.
تاب‌آوری فیزیکی
منظور از تاب آوری فیزیکی توانایی جسمانی افراد مختلف در مواجهه با چالش‌های زندگی است. تاب‌آوری فیزیکی به فرد کمک می‌کند تا بعد از بروز مشکلات، ضمن حفظ استقامت خیلی سریع قدرت خود را بازیابی کنند. تاب آوری فیزیکی برای دوره سالمندی اهمیت زیادی دارد، زیرا در این دوران افراد بیش از پیش مسائل پزشکی و استرس‌های فیزیکی را تجربه می‌کنند.
تاب آوردن چه فوایدی دارد؟
مهم‌ترین فایده مهارت تاب آوری، حفظ کیفیت زندگی در مواجهه با مشکلات مختلف است. افرادی که تاب آوری بالایی دارند هنگام مواجه‌شدن با مشکلات و مسائل مختلف، ضمن حفظ روحیه، مشکلات را از جوانب مختلف بررسی و در نهایت حل می‌کنند. این باعث بهبود کیفیت زندگی آن‌ها در مراحل مختلف می‌شود. علاوه بر این تاب آوری فواید دیگری هم دارد:
موثر در کاهش استرس و اضطراب در زندگی
افزایش اعتماد به نفس
کاهش ریسک ابتلا به مشکلات روانی
بهبود سلامت روان
تحمل و صبر بالا در برابر مشکلات
اراده قوی
بهبود سلامت جسمانی
کاهش مشکلات خانوادگی
کاهش مشکلات تحصیلی
استفاده مناسب از موقعیت‌های زندگی
کاهش مشکلات فردی و اجتماعی
تقویت عملکرد کاری
مولفههای تاب آوری چیست؟
تمام افراد به صورت بالقوه مهارت تاب آوری را دارند، اما میزان تاب آوری در مقابله با چالش‌های زندگی در افراد مختلف با توجه به شرایطی که دارند، متفاوت است. مولفههای زیر روی میزان تاب آوری تاثیر می‌گذارند:
شفقت به خود
شفقت به خود یا خود دوست‌داری به معنی سخت‌نگرفتن و سرزنش‌نکردن خود است. زمانی که نسبت به خود شفقت دارید، هنگام سختی‌ها خودتان را سرزنش نمی‌کنید و همین باعث تاب آوری شما را افزایش می‌دهد. هنگام مشکلات باید همان رفتاری را با خودتان داشته باشید که هنگام سختی نسبت به دوستان یا عزیزان‌تان دارید.
کنترل احساسات
نتایج تحقیقات زیادی نشان داده که مدیریت احساسات هنگام چالش‌های زندگی تاب آوری افراد را بالا می‌برد. مدیریت احساسات و هیجانات همچنین به تقویت انطعاف‌پذیری، تحمل استرس و احساسات بد ناشی از چالش‌های زندگی کمک می‌کند.
قدرت حل مسئله
قدرت حل مساله دیگر مولفه مهمی است که باعث تقویت مهارت تاب‌آوری می‌شود. افرادی که قدرت حل مسئله دارند، هنگام روبرویی با مشکلات مختلف آن‌ها را به دقت بررسی کرده و در نهایت راه‌حل مناسبی برای آن‌ها پیدا می‌کنند. همین باعث تقویت مهارت تاب آوری در این افراد می‌شود.
روابط اجتماعی
هر چه روابط اجتماعی قوی‌تری داشته باشید، تاب‌آوری بیشتری هم خواهید داشت. افرادی که تعامل بیشتری با دیگران دارند، همدلی و احساس اعتماد قوی‌تری نسبت به سایرین تجربه می‌کنند.
واقع‌نگری
یکی از مولفههای مهم تاب آوردن، داشتن نگاهی واقع‌بینانه نسبت به زندگی و چالش‌های همراه با آن است. زمانی که واقع‌نگر باشید، می‌توانید بدون رویاپردازی با واقعیت مسائل روبرو شده و برای حل آن‌ها تلاش کنید.
پذیرش اتفاقات
یکی از موارد مهم در تقویت مهارت تاب آوری و قدرت حل مشکلات، توانایی پذیرش اتفاقات و چالش‌های زندگی است. در زندگی همواره باید این نکته را به یاد داشته باشید، هیچ چیز کاملا در اختیار شما نیست. پس هر چقدر هم تلاش کنید، اتفاقات خوب و بدی وجود دارند که بالاخره اتفاق می‌افتند و شما در نهایت باید آن‌ها را بپذیرید.
عزت نفس
عزت و نفس و تاب آوری ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند. شما زمانی که احساس مثبتی نسبت به خودتان و توانایی‌هایتان داشته باشید، عملکرد بهتری هم دارید. در نتیجه می‌توانید در برخورد با مشکلات بهترین رفتار را داشته باشید.
بخشندگی
منظور از بخشندگی در واقع، پذیرفتن اشتباهات خود و دیگران است. بسیاری از اتفاقاتی که برای شما پیش می‌آیند، از کنترل شما خارج هستند و تنها زمانی می‌توانید آن‌ها را تاب بیاورید که از برخی از اشتباهات خودتان و دیگران گذشت کنید.
چطور تکنیک های تاب آوری را به دست آوریم؟
همانطور که گفتیم، تاب آوری مهارتی بالقوه است و تقریبا همه آن را دارند. اما بسیاری از افراد به دلایلی نمی‌توانند از آن استفاده کنند. این گونه افراد با تکنیک‌های مختلف مهارت تاب آوری خود را فعال و تقویت کنند. برای بالا بردن مهارت تاب آوری، تکنیک‌های زیر کمک‌کننده خواهند بود:
معنا و هدف اصلی خود را در زندگی پیدا کنید.
نسبت به تغییراتی که در کنترل شما نیستند، منعطف و سازگار باشید.
روابط خود را گسترش دهید و برای حفظ آن‌ها تلاش کنید.
سلامتی جسم و روان خود را همیشه اولویت قرار دهید.
برای حل مشکلات مختلف از متخصص آن‌ها کمک بگیرید. مثلا برای حل مشکلات روان‌شناختی و تروماهای گذشته باید از روانشناس کمک بگیرید.
مثبت‌اندیش باشید و به جای فکر کردن به جوانب منفی، به وجه مثبت آن‌ها بنگرید.
واقع‌نگر باشید تا درک بهتری از مسائل داشته باشید.
برای خودتان دلبستگی‌های مثبت و امیدوارکننده مثل مطالعه کتاب، ورزش، موسیقی و … ایجاد کنید.
بعد معنوی خود را تقویت کنید. اینکه بدانیم نیروی قوی‌تر از هر چیزی که فکر می‌کنید وجود دارد و همیشه از شما نگهبانی می‌کند، به شما کمک می‌کند تا آرامش بیشتری داشته باشید.
