ابوالحسن نجفی یکی از بزرگترین مترجمان و زبان شناسان معاصر است که همواره عضو فعال فرهنگستان زبان و ادب فارسی بوده است. از وی آثار برجسته ای به جا مانده که فرهنگ فارسی عامیانه از درخشان ترین آن هاست.
به گزارش پایگاه خبری پهنه پرواز این فرهنگ دو جلدی که در سال هزار و سیصد و هفتاد منتشر شد از چنان نوآوری برخوردار بود که دیگر پژوهشگران را به صرافت انداخت تا به فرهنگ عامه نویسی بدین شیوه روی بیاورند.
تفاوتی که این فرهنگ با آثار پیش از خود داشت این بود که شواهد به کار رفته در مدخل های آن از تعداد زیادی داستان و متن حکایت تشکیل شده که تعاریف را پشتیبانی می کنند. اما بر خلاف فرهنگ های پیش از خود که از متون قرن های گذشته و به صورت پراکنده جمع آوری شده اند، داستان ها و آثار به کار رفته از سال هزار و سیصد به بعد بعد نگارش شده اند و پدیدآورندگان آن ها نیز در تهران پرورش یافته اند. نجفی با این کار، احتمال ورود اصطلاحات مهجور قدیمی یا تلفیق اصطلاحات این فرهنگ با زبان قومیت های غیرفارس را به حداقل رسانده است.
چیزی که سبک نگارش و شیوه ی کار نجفی را از دیگر فرهنگ نویسان متمایز کرده است، آگاهی و تسلط او به نحوه فرهنگ نویسی غرب بوده و به این ترتیب هر واژه نه تنها با تعریف بلکه با شواهد و داستان ها توضیح داده می شود.
از تاثیر اصطلاحات و عبارات عامیانه در فرهنگ و زبان یک کشور نمی توان چشم پوشید و بنابراین اهمیت این اثر در ارجاعات فرهنگی و آثار نویسندگانی که برای نگارش داستان از عبارات عامیانه استفاده می کنند به چشم می خورد.
دربارۀ فرهنگ فارسی عامیانه (ابوالحسن نجفی)
پیش از فرهنگ فارسی عامیانه در زبان فارسی فرهنگ‌هایی با موضوع کمابیش مشابه منتشر شده بود. شاید مشهورترین این فرهنگ‌ها فرهنگ لغات عامیانه (١٣۴١، چاپ دوم: ١٣٨٢) محمدعلی جمال‌زاده (با همکاری محمدجعفر محجوب) بود. پس از آن دکتر رضا انزابی‌نژاد و دکتر منصور ثروت فرهنگ لغات عامیانه و معاصر (١٣۶۶، ویراست دوم: ١٣٧٧) را گردآوری کردند که در مقایسه با فرهنگ پیشین، گام روبه‌جلویی بود.
فرهنگ فارسی عامیانه نخستین فرهنگ پیکره‌بنیاد در دوران معاصر است. استاد نجفی برای تهیۀ انبارۀ شاهد یا پیکرۀ فرهنگ خود ١١۴ اثر داستانی مهم معاصر را برگه‌نویسی کرد. بیشترِ این آثار پیش از انقلاب نوشته شده‌اند.
قدیمی‌ترین کتاب این پیکره فارسی شکر است جمال‌زاده است. تا پیش از این اثر، در هیچ فرهنگی این تعداد شاهد از زبان فارسی معاصر نیامده بود. در تهیۀ این پیکره از برخی نویسندگان، مانند جعفر شهری و صادق هدایت و محمدعلی جمال‌زاده، آثار بیشتری انتخاب شدهاست. فرهنگ فارسی عامیانه، به‌محض انتشار، تحسین فرهنگ‌نویسان و ادیبان و زبان‌شناسان را برانگیخت و نقدهای مثبتی نیز بر کتاب نوشته شد؛ از جمله، نقدهای دکتر علی‌محمد حق‌شناس و استاد بهاءالدین خرمشاهی.
استفاده از روشی واحد و منسجم در فرهنگ‌نویسی اهمیت شایانی دارد. متأسفانه چشم اسفندیار بسیاری از فرهنگ‌های فارسی همین ناروشمندی بوده است. برای مثال، فرهنگ‌نویس باید مشخص کند که قصد دارد در فرهنگ خود حداکثر از چند شاهد استفاده کند. اگر دو واژه با بسامد یکسان که یکی مثلاً با حرف «الف» و دیگری با حرف «ی» آغاز می‌شود در فرهنگی بیاید، تعداد شاهدهای هر دو مدخل باید کمابیش یکسان باشد و اگر در یکی از این دو مدخل چهل شاهد درج شده باشد و در دیگری چهار شاهد، آن فرهنگ ناروشمند است.
از دیگر مصداق‌های ناروشمندی در فرهنگ این است که مثلاً هویت دستوری «صفت فاعلی» در مدخل‌های گوناگون با «نعت فاعلی» (نعت به معنی «صفت» است)، «ن فاعلی»، «نعت ف»، «ن ف»، «صفت فاعلی»، «ص فاعلی»، «صفت ف»، و «ص ف» نشان داده شده باشد (در اینجا به اینکه هویت دستوری «صفت» به‌تنهایی کافی است نمی‌پردازیم). همچنین اگر در یک فرهنگ دانشنامه‌ای دو مدخل مربوط به دو شاعر هم‌سطح و درجه‌اول یکی سی صفحه و دیگری ده صفحه باشد، فرهنگ یادشده ناروشمند است.
با مقایسۀ حرف‌های گوناگون فرهنگ فارسی عامیانه درمی‌یابیم که مؤلف در همه‌جا از روشی واحد پیروی کرده و در میانۀ کار در روش خود تغییر محسوسی نداده است. در همه‌جای این فرهنگ معنی‌ها با شماره از هم تفکیک شده‌اند، اگر هویت دستوری دو برش معنایی متفاوت بوده، این تفاوت نشان داده شده، و برای هر معنی تعداد مشخصی شاهد ذکر شدهاست.
استفاده از زبان معیار فارسی در تعریف‌ها یکی دیگر از ویژگی‌های فرهنگ فارسی عامیانه است. شاید بیان این نکته که در نوشتن معنی مدخل‌های فرهنگ باید از زبان معیار فارسی استفاده کرد برای برخی بدیهی به‌نظر برسد، ولی متأسفانه در مهم‌ترین و مشهورترین فرهنگ‌های فارسی به این نکتۀ ساده بی‌توجهی شده است و از واژه‌های شاذ و فراموش‌شده برای معنی کردن واژه‌های رایج استفاده کرده‌اند.
در فرهنگ فارسی عامیانه به‌جای اینکه معنی مدخل‌ها فقط با یک مترادف به‌دست داده شود، با جمله یا عبارتی به زبان معیار، معنی درست و دقیق واژه‌ها «تعریف» شده است.
استفاده از شاهدهای مستند یکی دیگر از ویژگی‌های فرهنگ فارسی عامیانه است. شاید اگر شمارش دقیقی از مدخل‌های دارای شاهد و بدون شاهدِ فرهنگ فارسی عامیانه صورت بگیرد، مشاهده شود که بیش از ٩۵ درصد از مدخل‌های این فرهنگ دارای شاهدند. تا پیش از این فرهنگ، هیچ‌یک از فرهنگ‌های عمومی فارسی از این مزیت برخوردار نبوده‌اند (فرهنگ تاریخی زبان فارسی به سرپرستی دکتر پرویز ناتل خانلری را، که فقط یک جلد از آن منتشر شد، در شمار نیاورده‌ایم).
چنان‌که دیگران نیز پیش‌تر گفته‌اند، استاد نجفی صورت‌های شکستۀ موجود در شاهدها را به صورت‌های رسمی تغییر داده‌است. برای مثال، اگر در خلال گفت‌وگوهای دو شخصیت در داستان واژۀ «خونه» به کار رفته باشد، در فرهنگ فارسی عامیانه «خانه» ثبت شدهاست.
آنچه گویا دیگران تاکنون به آن اشاره نکرده‌اند این است که استاد نجفی صورت‌هایی را که نمی‌پسندیده‌اند نیز به صورت پسندیدۀ خود تغییر داده‌اند. برای مثال، در سراسر فرهنگ «می‌باشد» به «است» تبدیل شده و «را»ی پس از فعل به پس از هستۀ گروه اسمی با نقش مفعول برده شدهاست. هرچند این نکته به‌هنگام نقل شاهدهای فرهنگ فارسی عامیانه در اثری دیگر اهمیت دارد، ولی در برابر ارزش‌های بی‌شمار این فرهنگ به شمار نمی‌آید.
فرهنگ فارسی عامیانه بیشترین تأثیر را بر فرهنگ بزرگ سخن گذاشت.
داشتن یک فرهنگ خوب در مطالعه‌ی آثار فارسی بسیار ارزشمند و دارای اهمیت است.
امسال قیمت این کتاب در بازار نشر ۱۴۵۰۰۰۰تومان است.
در فرهنگ فارسی عامیانه به‌جای اینکه معنی مدخل‌ها فقط با یک مترادف به‌دست داده شود، با جمله یا عبارتی به زبان معیار، معنی درست و دقیق واژه‌ها «تعریف» شده است.
استفاده از شاهدهای مستند یکی دیگر از ویژگی‌های فرهنگ فارسی عامیانه است. شاید اگر شمارش دقیقی از مدخل‌های دارای شاهد و بدون شاهدِ فرهنگ فارسی عامیانه صورت بگیرد، مشاهده شود که بیش از ٩۵ درصد از مدخل‌های این فرهنگ دارای شاهدند. تا پیش از این فرهنگ، هیچ‌یک از فرهنگ‌های عمومی فارسی از این مزیت برخوردار نبوده‌اند (فرهنگ تاریخی زبان فارسی به سرپرستی دکتر پرویز ناتل خانلری را، که فقط یک جلد از آن منتشر شد، در شمار نیاورده‌ایم).
چنان‌که دیگران نیز پیش‌تر گفته‌اند، استاد نجفی صورت‌های شکستۀ موجود در شاهدها را به صورت‌های رسمی تغییر داده‌است. برای مثال، اگر در خلال گفت‌وگوهای دو شخصیت در داستان واژۀ «خونه» به کار رفته باشد، در فرهنگ فارسی عامیانه «خانه» ثبت شدهاست.
آنچه گویا دیگران تاکنون به آن اشاره نکرده‌اند این است که استاد نجفی صورت‌هایی را که نمی‌پسندیده‌اند نیز به صورت پسندیدۀ خود تغییر داده‌اند. برای مثال، در سراسر فرهنگ «می‌باشد» به «است» تبدیل شده و «را»ی پس از فعل به پس از هستۀ گروه اسمی با نقش مفعول برده شدهاست. هرچند این نکته به‌هنگام نقل شاهدهای فرهنگ فارسی عامیانه در اثری دیگر اهمیت دارد، ولی در برابر ارزش‌های بی‌شمار این فرهنگ به شمار نمی‌آید.
فرهنگ فارسی عامیانه بیشترین تأثیر را بر فرهنگ بزرگ سخن گذاشت.
داشتن یک فرهنگ خوب در مطالعه‌ی آثار فارسی بسیار ارزشمند و دارای اهمیت است.
امسال قیمت این کتاب در بازار نشر ۱۴۵۰۰۰۰تومان است.
