در ایران، همانند بسیاری از کشورهای دیگر، هر حکومتی تلاش می‌کند اسناد و مدارک حکومت‌های پیشین را از بین ببرد. این امر سبب شده درباره برخی سلسله‌ها اطلاعات اندکی در دست باشد. نمونه بارز این مسئله، سرگذشت اشکانیان است. ساسانیان کوشیدند این سلسله را از تاریخ ایران حذف کنند و به همین دلیل در منابع ایرانی، آگاهی چندانی از آن‌ها باقی نمانده است.
در متون ایرانی همچون شاهنامه، مدت حکومت اشکانیان حدود دویست تا دویست‌وپنجاه سال ذکر شده، حال آنکه منابع یونانی و رومی از بیش از پانصد سال فرمانروایی آن‌ها بر ایران سخن می‌گویند.
پرسش اینجاست: چرا این اختلاف چشمگیر وجود دارد و سرنوشت آن دویست‌وپنجاه سال چه شد؟
بر اساس روایت مسعودی، مورخ نامدار، اردشیر بابکان بنیان‌گذار ساسانیان، آگاهانه نیمی از مدت حکومت اشکانیان را از تاریخ رسمی حذف کرد. دلیل این اقدام، پیشگویی زرتشت بود که گفته بود «هزار سال پس از او، دین و مُلک با هم از میان می‌رود». از آنجا که میان زمان زرتشت و اسکندر حدود سیصد سال فاصله بود و اردشیر بیش از پانصد سال پس از اسکندر به قدرت رسید، او دریافت که تا پایان آن هزار سال، تنها دویست سال باقی مانده است. او بیم داشت مردم با استناد به این پیشگویی از پشتیبانی حکومت خودداری کنند. به همین سبب، از بیش از پانصد سال فاصله میان اسکندر و خود، حدود نیمی را حذف کرد و در روایت رسمی چنین وانمود که بر ملوک‌الطوایف در سال دویست‌وشصتم پس از اسکندر چیره شده است. این روایت ساختگی در میان مردم رواج یافت و از آن پس تاریخ اشکانیان در ذهن ایرانیان کوتاه و مبهم باقی ماند.
نتیجه این اقدام آن بود که حتی فردوسی، با همه جست‌وجوهایش، اطلاعات چندانی از اشکانیان نیافت و کمتر از سی بیت به آن‌ها اختصاص داد.
در شاهنامه، این سلسله بیشتر به‌عنوان «ملوک‌الطوایف» و پادشاهانی پراکنده معرفی می‌شود که حکومتشان دو قرن به طول انجامید.
در سالهای اخیر، با کاوش‌های باستان‌شناسی و مطالعه منابع یونانی و رومی، تصویر روشن‌تری از اشکانیان به دست آمده است. اکنون می‌دانیم که این سلسله نه‌تنها یکی از طولانی‌ترین حکومت‌های تاریخ ایران بوده، بلکه نقش مهمی در مقاومت برابر امپراتوری روم و گسترش فرهنگ ایرانی داشته است.
سرگذشت اشکانیان نمونه‌ای روشن از آن است که چگونه یک قدرت سیاسی می‌تواند حافظه تاریخی یک ملت را دگرگون کند و حتی خاطره یک امپراتوری ۵۰۰ ساله را از ذهن‌ها بزداید.
برچسب‌ها: #اشکانیان #پارتیان #تاریخ ایران #ساسانیان #اردشیربابکان #ملوک الطوایف #فردوسی #شاهنامه #مسعودی #زرتشت #تاریخ باستان #امپراتوری ایران #تاریخ پنهان #باستان‌شناسی #یونان و روم
