در سلسله مقاله‌هایی که در این درگاه و این پایگاه خبری پهنه پرواز ، درباره‌ی انواع هنر سوزن‌دوزی و رودوزیهای اقوام گوناگون ایرانی، تقدیم حضورتان شده است، با یکدیگر دیدیم که هنر سوزن‌دوزی و رودوزیِ ایرانی، هنری مبتنی بر آراستن سطح پارچه، با نخ است (در فرم کلاسیک آن، نخ ابریشم).
در این مقاله، می‌خواهیم به ویژگی مهم دیگری در این هنر (به معنی عام آن) اشاره کنیم؛ و به هنر آراستن پارچه، با اشیای گوناگون، به ویژه آیینه، بپردازیم.
آراستن پارچه، با اشیای مختلفی مانند: آیینه، سکه یا دگمه‌های رنگی، در شهرها و فرهنگ‌های مختلف ایران‌زمین، و توسط بانوان هنرمند، انجام می‌شده است. گرچه قدیمی‌ترین نمونه‌های کشف شدهی هنر آیینه‌دوزی، مربوط به قرن سیزدهم هجری قمری هستند، ولی تکنیک آیینه‌دوزی، بسیار قدیمی‌تر از این نمونه‌ها است؛ و با پیدایش اولین رودوزی‌ها، در دوران‌هایی پیش از پادشاهی هخامنشیان، از این تکنیک نیز برای آراستن پارچه استفاده می‌شده است.
در گذشته، آیینه‌ها به صورت کوک دندان موشی، به پارچه دوخته می‌شدند، ولی امروزه، پولک‌های رنگین، خرمهره، انواع منجوق و نخ‌های ابریشمی رنگی، بخشی از موارد مورد استفاده در این هنر هستند. آیینه‌دوزی، اغلب در ترکیب با رودوزیهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ که این رودوزی‌ها، بیشتر شامل ابریشم‌دوزی، قیطان‌دوزی و بخیه‌های تزیینی می‌شود.
آراستن پارچه با روش آیینه‌دوزی، بیشتر به جهت انعکاس دادن نور خورشید و ایجاد جلوه‌های بصری، بر روی پارچه بوده است. همانطور که می‌دانیم، خورشید و نور آفتاب، همیشه نزد اقوام ایرانی، مقدس و مورد احترام بوده است؛ زیرا آن را منبع آفرینش و ایجاد حیات بر روی زمین می‌دانستند.
این موضوع تا حدی برای ایرانیان اهمیت داشته است، که نام ایران، به عنوان «سرزمین خورشید» شناخته شده است؛ و این موضوع، ریشه در آیین بسیار کهنِ میتراییسم (مهرپرستی) دارد. حتی این رسم احترام به نور خورشید، از دوران باستان، وارد زندگی، باورها و عقاید جدیدتر ایرانیان نیز شده؛ چنان که هنرمندان ایرانی، گنبدهای طلایی، برای اماکن مذهبی ساخته‌اند، تا نور خورشید را بازتاب دهد.
اقوام گوناگون ایرانی، در شهرها و فرهنگ‌های مختلف، هر کدام، سبک مخصوصی برای اجرای رودوزی‌ها داشته‌اند؛ که نشانگر آداب و رسوم محیط زندگی‌شان است. ولی تقریبا در تمام نقاط ایران، سبک آیینه‌دوزی نیز رایج بوده است؛ که یا از تکه‌های آیینه، یا از صفحه‌های شفاف فلزی و یا از شیشه‌ها و پولک‌های رنگی، به عنوان وسیله‌ای برای بازتاب دادن نور خورشید، استفاده می‌کردند.
مراکز مهم و اصلی آیینه‌دوزی در ایران، سیستان و بلوچستان، کردستان و هرمزگان هستند. آیینه‌دوزی‌های بلوچستان، متفاوت‌تر است؛ و شبیه نمونه‌های این هنر، در افغانستان و پاکستان است. نقوش مورد استفاده در این رودوزی، شامل نقوش هندسی و گل و بوته است؛ که با قرار دادن آیینه، بر روی طرح و ایجاد چهار بخیه‌ی اولیه، کار آغاز می‌شود. و در انتها نیز، دوختی شبیه به دندان موشی، برای محکم شدن، یکدست شدن و زیبایی کار، به آن اضافه می‌کنند.
البته نمونه‌هایی شبیه به آیینه‌دوزی، در مناطقی مانند لرستان و بخش‌هایی از شیراز وجود دارد، که به منظور انعکاس نور خورشید، سکه‌ها و پولک‌هایی را به لباس بانوان می‌دوزند (یا از لباس می‌آویزند)، ولی از اساس، با آیینه‌دوزی، که مورد بررسی قرار داده‌ایم، تفاوت دارد.
آیین‌ها و مراسم‌های اقوام ایرانی، بیشتر مربوط به جشن‌هایی بوده است، که در روشنایی روز و در فضای باز (زیر نور خورشید) انجام می‌شده است؛ بنابراین، آیینه‌دوزی هنری بوده است که برای تزیین لباس‌های محلی بانوان، و آماده کردن این لباس‌ها، به جهت شرکت در مراسم‌ها، مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
با این حال، شکل به روز شدهی این هنر، مانند اکثر رودوزیهای ایرانی، وارد صنعت مد و لباس نیز شده است؛ ضمن این که امروزه، از آیینه‌دوزی، حتی برای تزیین انواع کیف، اکسسوری‌ها، رومیزی، کوسن، پرده و…نیز استفاده می‌شود.
لباس بانوان بلوچ، یکی از مهمترین نمونه‌های آیینه‌دوزی، با ترکیب سوزن‌دوزی‌های پرکار است. زنان بلوچ، به لباس محلی خود علاقه زیادی دارند؛ و به سنت‌های مربوط به رودوزی آن، اهمیت فراوانی می‌دهند. بنابراین، این هنر ارزنده و فاخر، نزد این قوم، بیشتر از هر جای دیگری در ایران، زنده و پویا مانده است.
