شیوۀ نگارش «ـام، ـای، ـاست، ـایم، ـاید، ـاند»
در فارسیِ رسمی و غیرشکسته، رسمالخط فعلهای ربطیِ «ـام، ـای، ـاست، ـایم، ـاید، ـاند» (مضارع اِخباری فعل «بودن») در پیوند با انواع واژهها به شرح زیر است:
۱) واژههای پایانیافته به حروف پیوسته (مانند «ب» و «ه» و «یِ») و حروف جدا (مانند «د»):
- خوبم، خوبی، خوب است، خوبیم، خوبید، خوباند/ خوبند
- متوجهم، متوجهی، متوجه است، متوجهیم، متوجهید، متوجهاند/ متوجهند
- صاحبرأیم، صاحبرأیی، صاحبرأی است، صاحبرأییم، صاحبرأیید، صاحبرأیاند/ صاحبرأیند
- شادم، شادی، شاد است، شادیم، شادید، شادند
۲) واژههای پایانیافته به همزه (مانند «مبدأ» و «جزء»):
- مبدأم، مبدئی، مبدأ است، مبدئیم، مبدئید، مبدأند
- جزئم، جزئی، جزء است، جزئیم، جزئید، جزءاند/ جزئند
۳) واژههای پایانیافته به صدای e (های بیان حرکت):
سادهام، سادهای، ساده است، سادهایم، سادهاید، سادهاند
یادآوری:
همزۀ «است» پس از واژههای پایانیافته به صدای e (= های بیان حرکت) حذف نمیشود و بافاصله نوشته میشود، مگر در شعر و به ضرورت وزن: صنم با دایه گفت این مرد سادهست/ به صحرا کس غزال از دست دادهست؟ (سنجر کاشانی).
۴) واژههای پایانیافته به صدای ey:
راستپیام، راستپیای، راستپی است، راستپیایم، راستپیاید، راستپیاند
۵) واژههای پایانیافته به صدای i:
- کُرهایام، کرهایای، کرهای است، کرهایایم، کرهایاید، کرهایاند
- مانتوییام، مانتوییای، مانتویی است، مانتوییایم، مانتوییاید، مانتوییاند
- ناجیام، ناجیای، ناجی است، ناجیایم، ناجیاید، ناجیاند
یادآوری:
همزۀ «است» پس از واژههای پایانیافته به i حذف نمیشود و بافاصله نوشته میشود، مگر در شعر و به ضرورت وزن: ماهم این هفته شد از شهر و به چشمم سالیست/ حال هجران تو چه دانی که چه مشکل حالیست (حافظ).
۶) واژههای پایانیافته به صدای o:
تواَم، تویی، توست/ تو است، توایم، (شما صاحب) مانتواید*، تواَند
★ چون «تواید» بیمعنی است، «مانتواید» آورده شد.
۷) واژههای پایانیافته به صدای ow:
تیزرواَم، تیزرویی، تیزرو است، تیزروایم، تیزرواید، تیزرواَند
۸) واژههای پایانیافته به صدای u:
- سخنگویم، سخنگویی، سخنگوست/ سخنگو است، سخنگوییم، سخنگویید، سخنگویند
- عمویم، عمویی، عموست/ عمو است، عموییم، عمویید، عمویند
۹) واژههای پایانیافته به صدای â:
بینایم، بینایی، بیناست/ بینا است، بیناییم، بینایید، بینایند
۱۰) واژههای پایانیافته به «یٰ» (مانند «کبریٰ»):
کبرایم، کبرایی، کبراست/ کبرا است، کبراییم، کبرایید، کبرایند.
